Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης δικηγόρος- συνταγματολόγος- συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα-νομικός συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα- ΔΣ ιδρύματος Μπότσαρη- ΔΣ πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων- νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος. Η καταληκτική ημερομηνία ώστε να μπορέσουν να ασκήσουν οι Έλληνες του εξωτερικού το εκλογικό τους δικαίωμα στις 21 Μαΐου 2023, με εγγραφή στην πλατφόρμα apodimoi.gov.gr ,είναι η Δευτέρα 10 Απριλίου 2023 στις 23.59 ώρα Ελλάδος . Η μόνη σοβαρή προϋπόθεση, είναι να έχουν ζήσει, από το 1988 έως σήμερα, 2 έτη στην Ελλάδα. Η δεύτερη είναι ,να έχουν υποβάλει φέτος ή πέρυσι φορολογική δήλωση στην Ελλάδα. Μπορούν να υποβάλουν ακόμη και σήμερα εκπρόθεσμη μηδενική φορολογική δήλωση, χωρίς να πληρώσουν πρόστιμο.
Επίσης, δεν απαιτείται να είναι φορολογικά κάτοικοι εξωτερικού, δηλαδή, να έχουν δηλωθεί στη ΔΟΥ Εξωτερικού. Ακόμη και όσοι επιθυμούν να ψηφίσουν μόνο στις 21 Μαΐου από το εξωτερικό, μπορούν να εγγραφούν ώστε να ψηφίσουν μόνο σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση και στις 22 Μαΐου να επιλέξουν να διαγραφούν από τη λίστα. Η εγγραφή στην πλατφόρμα θα πρέπει να έχει γίνει 12 ημέρες προτού εκδοθεί το Προεδρικό Διάταγμα για την προκήρυξη των εκλογών. Εφόσον το προεδρικό διάταγμα εκδοθεί στις 22 Απριλίου 2023 , η προθεσμία για να περιληφθεί στους εκλογικούς καταλόγους ,είναι η Δευτέρα 10 Απριλίου στις 23.59.. Δαφορετικά, ο ψηφοφόρος θα περιληφθεί στους καταλόγους για την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Στις ερχόμενες εθνικές εκλογές, στις 21 Μαΐου, δικαίωμα ψήφου θα έχουν για πρώτη φορά από τον τόπο διαμονής τους και οι Έλληνες κάτοικοι του εξωτερικού.
Όσοι έχουν υποβάλει τις αιτήσεις τους για να συμπεριληφθούν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους ψηφοφόρων εξωτερικού ,θα πρέπει να γνωρίζουν τις προϋποθέσεις για την εγγραφή τους στους καταλόγους.
• Να έχουν διαμείνει συνολικά δύο (2) έτη εντός της Ελληνικής Επικράτειας κατά το χρονικό διάστημα των τελευταίων τριάντα πέντε (35) ετών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης εγγραφής,
• Να έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση κατά το τρέχον ή το προηγούμενο φορολογικό έτος.
Ως «φορολογική δήλωση» νοείται η υποβολή στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων (Έντυπο Ε1), αναλυτικής δήλωσης εισοδημάτων από μίσθωση ακινήτων (Έντυπο Ε2), κατάστασης οικονομικών στοιχείων από επιχειρηματική δραστηριότητα (Έντυπο Ε3) ή δήλωσης στοιχείων ακινήτων (Έντυπο Ε9), όπως κάθε φορά ισχύουν.
Εξαρτώμενα μέλη των οικογενειών εξαιρούνται του περιορισμού της υποβολής φορολογικής δήλωσης εφόσον:
α) δεν έχουν συμπληρώσει τα τριάντα (30) έτη και
β) έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση συγγενείς α΄ βαθμού κατά το τρέχον ή το προηγούμενο φορολογικό έτος.
Για να υποβάλλετε αίτηση εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού πατήστε τον παρακάτω σύνδεσμο: https://apodimoi.gov.gr
Για την υποβολή αίτησης, δεν υπάρχει επίσης καμία σχετική προθεσμία καθώς ο εκλογέας μπορεί να εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού οποτεδήποτε και για χρονικό διάστημα οκτώ (8) ετών από την ημερομηνία αποδοχής της αίτησης. Ο εκλογέας οποτεδήποτε μπορεί να μεταβάλλει τα προσωπικά στοιχεία του, να αναστέλλει την εγγραφή του για ορισμένο χρονικό διάστημα και να ακυρώνει την εγγραφή του στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού.
Μετά την οριστική υποβολή της αίτησης ο εκλογέας λαμβάνει στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του αποδεικτικό επιτυχούς υποβολής της αίτησης με αριθμό πρωτοκόλλου και εκκινεί η διαδικασία ελέγχου και οριστικοποίησης της αίτησης.
Σε περίπτωση αποδοχής της αίτησης, ο εκλογέας καταχωρείται στον ειδικό εκλογικό κατάλογο εξωτερικού για χρονικό διάστημα οκτώ (8) ετών.
Θα ψηφίσετε στην πόλη που έχετε επιλέξει μέσω της εφαρμογής αν συσταθεί εκλογικό τμήμα, δηλαδή αν υπάρχουν τουλάχιστον 40 εκλογείς που έχουν εκφράσει την επιθυμία τους να ψηφίσουν στην ίδια πόλη. Σε διαφορετική περίπτωση θα ενημερωθείτε σε ποιο εκλογικό τμήμα θα ασκήσετε το εκλογικό σας δικαίωμα.
Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης, ο εκλογέας ενημερώνεται για το δικαίωμα προσφυγής. Η διαδικασία εγγραφής στην πράξη είναι σχετικά απλή.
Ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να εισέλθει στην ηλεκτρονική εφαρμογή του υπουργείου Εσωτερικών apodimoi.gov.gr., εισάγοντας τους κωδικούς taxisnet.
Αφού πιστοποιηθεί ως χρήστης, αναζητεί την εγγραφή του στον βασικό εκλογικό κατάλογο και την επιλέγει, ώστε τα βασικά του στοιχεία να συμπληρωθούν αυτόματα στην αίτηση. Στη συνέχεια καταχωρίζει τη διεύθυνση μόνιμης κατοικίας του, τηλεφωνικούς αριθμούς επικοινωνίας και διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) και επιλέγει χώρα και πόλη που επιθυμεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα, από τις αντίστοιχες λίστες των συγκεκριμένων πεδίων.
Οι νέοι έως 30 ετών θα πρέπει να επιλέξουν την ένδειξη “εξαρτώμενο μέλος” και να συμπληρώσουν το ΑΦΜ του κύριου φορολογούμενου. Μετά την αποθήκευση του κυρίου σώματος της αίτησης, ο χρήστης μπορεί να ξεκινήσει την καταχώριση των δικαιολογητικών τα οποία επιβεβαιώνουν την κάλυψη των προϋποθέσεων εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού. Εναλλακτικά, υπάρχει η δυνατότητα να συμπληρώσει τα βασικά στοιχεία του δικαιολογητικού και να μην επισυνάψει έγγραφα δικαιολογητικών, αλλά να εξουσιοδοτήσει το υπουργείο Εσωτερικών για την αυτεπάγγελτη αναζήτησή τους, όπου αυτό υποστηρίζεται από τους αρμόδιους δημόσιους φορείς.
Τα δικαιολογητικά που πιστοποιούν την διετή παραμονή στη χώρα την τελευταία 35ετία μπορεί να είναι ασφαλιστικές εισφορές (καρτέλα ενσήμων), κάρτα ανεργίας ΟΑΕΔ, βεβαίωση ασφαλιστικού φορέα, φοίτηση σε σχολείο, πανεπιστήμιο, ΙΕΚ ή σχολή του ΟΑΕΔ και η στρατιωτική θητεία.
Έπειτα, ο εκλογέας βεβαιώνει ότι τα στοιχεία της αίτησης του είναι αληθή, λαμβάνει γνώση ότι η αίτηση του επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης και επιλέγει την οριστική υποβολή της.
Μετά την οριστική υποβολή της αίτησης ο εκλογέας λαμβάνει στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του αποδεικτικό επιτυχούς υποβολής της αίτησης με αριθμό πρωτοκόλλου και εκκινεί η διαδικασία ελέγχου και οριστικοποίησης της αίτησης. Έπειτα, ο εκλογέας βεβαιώνει ότι τα στοιχεία της αίτησης του είναι αληθή, λαμβάνει γνώση ότι η αίτηση του επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης και επιλέγει την οριστική υποβολή της.
Μετά την οριστική υποβολή της αίτησης ο εκλογέας λαμβάνει στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του αποδεικτικό επιτυχούς υποβολής της αίτησης με αριθμό πρωτοκόλλου και εκκινεί η διαδικασία ελέγχου και οριστικοποίησης της αίτησης.
Σε περίπτωση αποδοχής της αίτησης, ο εκλογέας καταχωρείται στον ειδικό εκλογικό κατάλογο για διάστημα οκτώ ετών. Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης, ενημερώνεται για το δικαίωμα προσφυγής.
Όσοι αδυνατούν να συμπληρώσουν και να υποβάλλουν την ηλεκτρονική αίτηση εγγραφής, μπορούν να απευθύνονται στις αρμόδιες προξενικές αρχές της χώρας, όπου θα υποβληθεί με την αρωγή διαπιστευμένου υπαλλήλου.
Για να ψηφίσει ο εκλογέας του εξωτερικού στην πόλη που έχει επιλέξει ,θα πρέπει να έχει συσταθεί εκλογικό τμήμα, δηλαδή να υπάρχουν τουλάχιστον 40 εκλογείς που έχουν εκφράσει την επιθυμία τους να ψηφίσουν στην ίδια πόλη. Σε διαφορετική περίπτωση ενημερώνεται σε ποιο εκλογικό τμήμα θα ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα. Οι εκλογές διεξάγονται με την αυτοπρόσωπη παρουσία σου σε εκλογικά τμήματα που θα συσταθούν σε πρεσβείες, προξενεία, χώρους οργανώσεων ή άλλους κατάλληλους χώρους, ενώ ο ελάχιστος αριθμός για να συγκροτηθεί ένα εκλογικό τμήμα είναι οι 40 εκλογείς. Ο νόμος για το δικαίωμα ψήφου των ομογενών, είναι προϊόν αναγκαίου κατά το Σύνταγμα της Ελλάδος, συμβιβασμού και διακομματικής συνενόησης. Η Νέα Δημοκρατία τάχθηκε υπέρ της επιστολικής ψήφου των ομογενών, όπως επίσης και το ΠΑΣΟΚ. Ο ΣΥΡΙΖΑ διαφώνησε με την επιστολική ψήφο των ομογενών και υποστηριξε ότι δεν μπορεί να υπάρξει επιστολική ψήφος, γιατί αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα εγκυρότητας και ασφάλειας της διαδικασίας . Πρότεινε ψηφοφορία με αυτοπρόσωπη παρουσία στα εκλογικά κέντρα τα οποία θα οριστούν σε πρεσβείες ή προξενεία. Η Νέα Δημοκρατία υποστήριζε ότι θα πρέπει να προσμετράται κανονικά στο συνολικό γενικό εκλογικό αποτέλεσμα η ψήφος των ομογενών και να συμμετέχει στη διαμόρφωσή του, ασχέτως εάν οι ψηφοφόροι εξωτερικού θα ψηφίζουν μόνο για την ανάδειξη βουλευτών επικρατείας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηριζε ότι δεν θα πρέπει να προσμετρώνται στο συνολικό αποτέλεσμα, αλλά μόνον για την εκλογή βουλευτών επικρατείας εξωτερικού, ο αριθμός των οποίων θα καθορίζεται από τον αριθμό των εκλογέων εξωτερικού.
Η θέση του ΠΑΣΟΚ είναι εγγύτερα προς αυτήν της Νέας Δημοκρατίας, καθώς πρότεινε να θεσπιστεί μια νέα, ενιαία εκλογική περιφέρεια, η «Περιφέρεια Ελλήνων Κατοίκων Εξωτερικού» στην οποία θα εκλέγονται πέντε έως επτά βουλευτές, μέσω των ειδικών ψηφοδελτίων των κομμάτων, ενώ παράλληλα η ψήφος θα προσμετράται στο συνολικό γενικό εθνικό εκλογικό αποτέλεσμα. Η Νέα Δημοκρατία υποστήριζε ότι δικαίωμα ψήφου ομογενών ,θα πρέπει να έχουν όσοι διαθέτουν ελληνική ιθαγένεια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα παιδί το οποίο γεννήθηκε στο εξωτερικό έχοντας τουλάχιστον έναν από τους δύο γονείς Έλληνα, μπορεί να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια, συνεπώς θα μπορεί να εγγραφεί και στους εκλογικούς καταλόγους και να έχει και δικαίωμα ψήφου. Εν ολίγοις δικαίωμα ψήφου θα έχουν ως και απόδημοι τρίτης και τέταρτης γενιάς.
Ο ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη υποστήριζε ότι με αυτό τον τρόπο διευρύνεται το εκλογικό δικαίωμα σε παιδιά ή εγγόνια Ελλήνων μεταναστών, που δεν έχουν στην πραγματικότητα κάποια σχέση με την Ελλάδα, ούτε γνωρίζουν την ελληνική πραγματικότητα. Για το λόγο αυτό προτείνει ότι το δικαίωμα πρέπει να περιοριστεί σε όσους είναι Έλληνες πολίτες, άρα είναι και εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και όχι σε όσους θα μπορούσαν στο μέλλον να εγγραφούν σε αυτούς ως απόγονοι Ελλήνων του εξωτερικού.
Επ’ αυτής της κρίσιμης παραμέτρου το ΠΑΣΟΚ δεν έχει ξεκαθαρίσει απολύτως τη θέση του. Ο συνταγματικός νομοθέτης έχει ορίσει την δυνατότητα ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού, ήδη από το 1975(χωρίς να ακολουθήσει σχετικός νόμος) και άλλες χώρες έχουν τέτοιες δυνατότητες από τις αρχές του 20ου αιώνα.
Αυτή τη στιγμή η δυνατότητα ψήφου των εκλογέων εξωτερικού είναι κατοχυρωμένη σε τουλάχιστον 115 χώρες. Οι μορφές που προσφέρονται είναι η ψήφος σε προξενικά γραφεία, η επιστολή ψήφος, η ψήφος δι’ αντιπροσώπου (voting by proxy) και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και η ηλεκτρονική ψήφος (όπως π.χ. στην Εσθονία).
Οι περισσότερες χώρες διευκολύνουν την ψήφο των εκλογέων εξωτερικού για τις εθνικές εκλογές (ή τις ευρωπαϊκές) όχι όμως πάντα για τις δημοτικές και περιφερειακές. Παρότι έχουν καταγγελθεί κρούσματα νοθείας, εντούτοις σε γενικές γραμμές το σύστημα της επιστολικής ψήφου έχει καθιερωθεί και υπάρχουν οι σχετικές διαδικασίες που έχουν δοκιμαστεί στην πράξη.
Πάντως, υπάρχουν χώρες όπου το ποσοστό των ανθρώπων που ψηφίζουν με άλλες μεθόδους πέραν της αυτοπρόσωπης ψήφου στα εκλογικά τμήματα την ημέρα των εκλογών είναι πολύ μεγάλο.
Για παράδειγμα στις ΗΠΑ στις εκλογές του 2016 το σύνολο των ψηφοφόρων που δεν ψήφισαν την ημέρα των εκλογών στα εκλογικά τμήματα και προτίμησαν είτε να ψηφίσουν νωρίτερα είτε τις παραλλαγές της επιστολικής ψήφου, έφτασε τα 57.2 εκατομμύρια ψήφους και περίπου τα δύο πέμπτα του εκλογικού σώματος. Η ψήφος των Ελλήνων του εξωτερικού είναι ένα πάρα πολύ σοβαρό ζήτημα που απασχολεί διαχρονικά την πολιτεία και τη δημόσια συζήτηση. Απέκτησε, όμως, ακόμη μεγαλύτερη σημασία, τις τελευταίες δεκαετίες της οικονομικής κρίσης όπου δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μας, ιδίως από τις νεότερες γενιές αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό.
Είναι χρέος μας να εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο ώστε να διασφαλίσουμε τη δυνατότητα συμμετοχής αυτών των ανθρώπων στην πολιτική ζωή και τα δημόσια πράγματα της χώρας μας και να ενισχύσουμε τους δεσμούς τους με την Ελλάδα. Στο Σύνταγμα του 1975 , προβλέφθηκε η δυνατότητα ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού, χωρίς να ακολουθήσει ο απαραίτητος νόμος. Οι Έλληνες του εξωτερικού, αισθάνονται “δέκα φορές περισσότερο Έλληνες” και αγωνίζονται καθημερινά για τα εθνικά μας συμφέροντα, στα κέντρα λήψης αποφάσεων του εξωτερικού, προς όφελος της χώρας μας. Το δικαίωμα ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού, ενισχύει τους δεσμούς με την Ελλάδα και αποτελεί ένα είδος αναγνώρισης της σημαντικής προσφοράς τους. Το πρώτο ουσιαστικό βήμα, επιτέλους έγινε. Θα πρέπει να ακολουθήσει, με διακομματική συναίνεση και η δυνατότητα επιστολικής ψήφου, με εγγυήσεις ως προς την διαδικασία και την διαφάνεια.
