Με αφορμή την εκδήλωση για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις που έλαβε χώρα στο αμφιθέατρο του 2ου Γυμνασίου, ο επικεφαλής της δημοτικής παράταξης “Νέα Αρχή για την Αγία Παρασκευή” κ. Γιώργος Οικονόμου ανέλαβε να διαφωτίσει (συμπληρωματικά των όσων ειπώθηκαν στην εκδήλωση) μερικές ακόμα πτυχές επί του θέματος.
Ο κ. Οικονόμου αναφέρεται στην αξιοποίηση προγραμμάτων από την μεριά της Ελληνικής κυβέρνησης για κάλυψη των αμυντικών αναγκών της θαλάσσιας περιοχής και των συνόρων με την γείτονα χώρα. Γιατί όπως εκτιμά “στην παρούσα συγκυρία οι καθυστερήσεις στη διαχείριση και αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που άπτονται της άσκησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων ισοδυναμούν με εθνική ολιγωρία, με εθνικό έγκλημα.”
Ελληνοτουρκικές Σχέσεις- Θαλάσσια Επιτήρηση
Με αφορμή την πρόσφατη και επίκαιρη εκδήλωση στην πόλη μας με θέμα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπου με ενδιαφέρον παρακολουθήσαμε εξαιρετικές αναλύσεις και τοποθετήσεις από έμπειρους και αξιόλογους ομιλητές (Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, Γιάννης Βαληνάκης, Νίκος Κωστόπουλος και Κώστας Υφαντής), αισθάνομαι την ανάγκη να συνεισφέρω κι εγώ από την πλευρά μου σε θέματα που ο περιορισμένος χρόνος και η διαχείριση των ερωτήσεων δεν έδωσε την ευχέρεια να τονισθούν.
Τα βασικά προγράμματα των εξοπλισμών των δύο χωρών βρίσκονται στο επίκεντρο των ελληνοτουρικών σχέσεων, ενώ η κατάσταση τα τελευταία χρόνια για τη χώρα μας έχει δραματικά επιδεινωθεί. Ενδεικτικά αναφέρω ότι το πρόγραμμα αναβάθμισης των αεροσκαφών μας θα διαρκέσει πάνω από πέντε χρόνια, όταν θα αρχίζουν να παράγονται στη διεθνή αγορά αεροσκάφη 6ης γενιάς. Το αμείλικτο ερώτημα είναι αν μπορούμε να εξασφαλίσουμε μια στοιχειώδη ισορροπία απέναντι στην εξοπλιστική φρενίτιδα της Τουρκίας. Και επειδή, όπως γνωρίζουν οι ειδικοί, αυτό δεν μπορεί να εξασφαλιστεί στο άμεσο μέλλον με όρους αμυντικής και οικονομικής ισχύος, η λύση βρίσκεται στο επίπεδο της αναβάθμισης θεμάτων και συμφωνιών “αμυντικής συνεργασίας”.
Δυστυχώς με τέτοιο γείτονα η προάσπιση της εδαφικής μας ακεραιότητας και των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων κοστίζει. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η διατήρηση του αξιόμαχου των Ενόπλων Δυνάμεων είναι μονόδρομος.
Ανεφέρθηκε ο καθηγητής Γιάννης Βαληνάκης στο ισχυρό ευρωπαϊκό “χαρτί”. Ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης αφιέρωσε σημαντικό μέρος της ομιλίας του σε θέματα λειτουργίας του Λιμενικού και της ακτοφυλακής, καθώς και σε θέματα θαλάσσιας επιτήρησης.
Γιατί ομως δεν υλοποιούνται και καθυστερούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα θαλάσσιας επιτήρησης και αναβάθμισης που αφορούν τη χώρα μας;
Θα προσπαθήσω να παραθέσω το ιστορικό και την εξέλιξη του θέματος και να εξηγήσω τη μεγάλη σημασία που έχει η υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων.
Στο πλαίσιο της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας (Permanent Structured Cooperation- PESCO), η οποία είναι η αμυντική προέκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τις αμυντικές δυνατότητες, σύμφωνα με το πρωτόκολλο της Λισσαβώνας, η χώρα μας είναι επικεφαλής σε προτεινόμενο πρόγραμμα για την αναβάθμιση της θαλάσσιας επιτήρησης, με συμμετέχουσες άλλες έξι χώρες (Κύπρο, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Βουλγαρία και Ιρλανδία) και την Πορτογαλία ως παρατηρητή. Το πρόγραμμα αυτό χρηματοδοτείται μέχρι και 30% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και μπορούν να συμμετέχουν και τρίτες χώρες (Ισραήλ) κατόπιν έγκρισης των κρατών-μελών και της PESCO. Δυστυχώς σημειώνεται μηδενική πρόοδος και τα χρονικά περιθώρια για τη συμμετοχή τρίτων χωρών έχει σχεδόν εκπνεύσει.
Η σημαντική γεωπολιτική θέση της Ελλάδος- μεταξύ Ασίας, Αφρικής και Ευρώπης- την καθιστά την κύρια και άμεσα προσβάσιμη πύλη εισόδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως από Ανατολικά, με αποτέλεσμα να επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος των παράνομων μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία προς την Ευρώπη, ιδιαίτερα δια θαλάσσης.
Από τη συμμετοχή της Ελλάδος στην Ε.Ε. και σε διεθνείς οργανισμούς απορρέουν σημαντικές υποχρεώσεις αναφορικά με την επιτήρηση του θαλασσίου χώρου και των θαλασσίων συνόρων. Ειδικότερα, αποτελεί κεντρική επιλογή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η ανάπτυξης μιας Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής μέρος της οποίας είναι και η Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Επιτήρηση.
Στο πλαίσιο αυτό, τον Οκτώβριο 2014 διεξήχθη με απόλυτη επιτυχία η διυπουργική και διακλαδική άσκηση του ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου «Περσέας – PERSEUS (Protection of EuRopean SEas and borders through the intelligent USe of surveillance) με τη συμμετοχή του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» και του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ) και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) ως τελικών χρηστών. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη μέχρι τότε προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μελέτη και ανάπτυξη συστημάτων θαλάσσιας επιτήρησης, με έμφαση στην προστασία των θαλασσίων συνόρων με στόχο την ολοκλήρωση υφιστάμενων αλλά και μελλοντικών διεθνών συστημάτων επιτήρησης. Το Υπουργείο Ναυτιλίας και το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ, στο πλαίσιο αντιμετώπισης των σύγχρονων προκλήσεων και απειλών, επωμίζεται την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός Εθνικού Συστήματος Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Επιτήρησης (ΕΣΟΘΕ), που θα καλύπτει το ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, που καθορίζει τη διαξαγωγή αποστολών και επιχειρήσεων στους τομείς της έρευνας-διάσωσης, ασφάλειας της ναυσιπλοΐας, προστασίας των θαλασσίων συνόρων, ελέγχου των παράνομων μεταναστευτικών ροών, καθώς και της γενικότερης αστυνόμευσης και δημόσιας ασφάλειας, της δίωξης ναρκωτικών και λαθρεμπορίου, του ελέγχου της αλιείας και της προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος.
Η υλοποίησή του γίνεται σε συνεργασία με το ΥΠΕΘΑ, με απώτερο στόχο, την επίτευξη διαλειτουργικότητας με τις Ένοπλες Δυνάμεις, που ήδη διαθέτουν υποδομές επιτήρησης για την εκτέλεση της αποστολής τους. Από τη συνεργασία αυτή θα προκύψει η βέλτιστη αξιοποίηση υποδομών, εγκαταστάσεων, συστημάτων και μέσων, αποφυγή επικαλύψεων σε συνδυασμό με οικονομίες κλίμακας και επίτευξη συνεργειών προς εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος.
Το ΕΣΟΘΕ θα είναι πλήρως διασυνδεδεμένο και με τo υφιστάμενο Εθνικό Σύστημα Ελέγχου και Διαχείρισης Θαλάσσιας Κυκλοφορίας Πλοίων, γνωστού διεθνώς με τον όρο VTMIS, έργο που υλοποιήθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Β’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, την Κοινοτική Πρωτοβουλία INTERREG II και τα Διευρωπαϊκά Δίκτυα Μεταφορών, το οποίο βρίσκεται σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία και περιλαμβάνει Τοπικά Κέντρα Ελέγχου & Διαχείρισης Θαλάσσιας Κυκλοφορίας (VTS) και απομακρυσμένους -μη στελεχωμένους- σταθμούς αισθητήρων.
Στο πλαίσιο ανάπτυξης του ΕΣΟΘΕ θα ενταχθεί διαλειτουργικά και η Παράκτια Υποδομή Αυτόματης Αναγνώρισης (AIS), που αποτελεί ένα σύστημα το οποίο λειτουργεί στην περιοχή συχνοτήτων VHFκαι εκπέμπει ζωτικές πληροφορίες για το πλοίο επί του οποίου είναι εγκατεστημένο. Ο βασικός σκοπός του συστήματος είναι η βελτίωση της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας και η βελτίωση της προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος ως άμεση συνέπεια της μείωσης των ατυχημάτων. Παράλληλα, αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την υποβοήθηση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης, παρέχοντας την δυνατότητα παρακολούθησης όλων των πλοίων που βρίσκονται στην περιοχή του συμβάντος ή εμπλέκονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο στις εν λόγω επιχειρήσεις.
Η επίγνωση του θαλασσίου πεδίου (Maritime Domain Awareness) αποτελεί τον κύριο στόχο ενός εθνικού συστήματος επιτήρησης με αντικειμενικό σκοπό τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης επιχειρησιακής εικόνας ως εργαλείου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ο απώτερος στόχος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι η επίτευξη ενός Κοινού Περιβάλλοντος Διαμοιρασμού Πληροφοριών [“Common Information Sharing Environment (CISE) for the EU maritime domain”], το οποίο συνίσταται στην ενοποίηση σε πανευρωπαϊκή κλίμακα της εικόνας της επιτήρησης στον ναυτιλιακό τομέα και του διαμοιρασμού των σχετικών πληροφοριών στους ενδιαφερομένους φορείς. Βάσει των ανωτέρω, η ανάπτυξη ενός Εθνικού Συστήματος Θαλάσσιας Επιτήρησης, θα αποτελεί το κύριο εργαλείο επίτευξης της Επίγνωσης της Περιοχής Ευθύνης του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ και υποστήριξης της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα διοίκησης.
Όταν το ΕΣΟΘΕ τεθεί σε πλήρη επιχειρησιακή εκμετάλλευση αναμένεται να προκύψουν τεράστια οφέλη. Κατ’ αρχήν, θα επιτρέψει την ορθολογικότερη διαχείριση του στόλου του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ προκειμένου οι επεμβάσεις των επιχειρησιακών μέσων να είναι πλέον στοχευμένες και αποτελεσματικές λόγω της πλήρους επίγνωσης της θαλάσσιας κατάστασης. Αυτό συνεπάγεται δραστικό περιορισμό της κατανάλωσης καυσίμων, μείωση της καταπόνησης των πλοίων και της κόπωσης των πληρωμάτων, ενός κρίσιμου ανθρώπινου παράγοντα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών.
Επίσης, το ΕΣΟΘΕ θα συμβάλλει ενεργά στην πάταξη διαφόρων μορφών οργανωμένου εγκλήματος, μεταξύ των οποίων το λαθρεμπόριο, από το οποίο το Κράτος έχει τεράστια διαφυγόντα κέρδη από τους δασμούς που δεν αποδίδονται. Θα θωρακίσει την ασφαλή θαλάσσια κυκλοφορία, καθώς και την προστασία της ζωής στη θάλασσα. Τέλος, θα δημιουργήσει ένα κλίμα ασφάλειας στον πολίτη, το οποίο δυνητικά θα επιφέρει θετικό επενδυτικό κλίμα, καθώς και αύξηση της τουριστικής κίνησης.
Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 60 εκ. (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ) συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση και συγκεκριμένα από τον Τομέα Εσωτερικής Ασφάλειας κατά 75% και κατά 25% από το ελληνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Με μεγάλη καθυστέρηση, τον Αύγουστο 2017 το υπουργείο Ναυτιλίας προέβη σε ανοιχτή δημόσια διαβούλευση, μη δεσμευτικής συμμετοχής οικονομικών φορέων, με σκοπό τη συλλογή παρατηρήσεων και σχολίων επί των τεχνικών προδιαγραφών για την ανάπτυξη του ΕΣΟΘΕ. Η ανταπόκριση ήταν τεράστια και στη διαβουλευση συμμετείχαν 52 εγχώριες και αλλοδαπές εταιρείες και κοινοπραξίες.
Λόγω της διαφαινόμενης καθυστέρησης στην προώθηση των περαιτέρω διαδικασιών, γράφοντας αυτό το κείμενο πληροφορήθηκα ότι την 18η Απριλίου 2018 κατατέθηκε επερώτηση των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας Γιάννη Πλακιωτάκη και Χαράλαμπου Αθανασίου προς τον υπουργό Ναυτιλίας Παναγιώτη Κουρουμπλή. Όπως αναφέρεται στην ερώτηση «η διατήρηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ στον μέγιστο βαθμό, είναι επιβεβλημένη και ο εκσυγχρονισμός των μέσων που θα αυξήσουν την αποτελεσματικότητα αυτή, στην επιτήρηση των Θαλάσσιων ανατολικών συνόρων της χώρας είναι υποχρέωση της Κυβέρνησης, ιδιαίτερα όταν η χρηματοδότηση προέρχεται από Ταμεία της Ε.Ε. Η προμήθεια και εγκατάσταση, ενός ΕΣΟΘΕ είναι έργο εθνικής σημασίας, ιδιαιτέρως το τελευταίο διάστημα όπου καταγράφονται συνεχείς προκλητικές προσπάθειες της Τουρκίας, για την αμφισβήτηση κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Με το σύστημα αυτό, το οποίο συνδυάζει radar και κάμερες, θα παρέχεται πλήρης εικόνα για το τι συμβαίνει στα ανατολικά και νότια θαλάσσια σύνορα της χώρας σε πραγματικό χρόνο, το οποίο σχεδιάστηκε από κοινού με το ΓΕΕΘΑ το έτος 2014 και για το οποίο εξασφαλίστηκε χρηματοδότηση από την Ε.Ε. με 60 εκ. Ευρώ. Επειδή, υπάρχει κίνδυνος για απόσυρση της χρηματοδότησης του έργου, εξαιτίας των μεγάλων καθυστερήσεων που έχουν παρατηρηθεί από την χώρα μας με άμεσες επιπτώσεις στα θέματα αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών αλλά και στο κρίσιμο θέμα της έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο…».
Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω, χωρίς διάθεση για υπερβολές ότι στην παρούσα συγκυρία οι καθυστερήσεις στη διαχείριση και αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που άπτονται της άσκησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων ισοδυναμούν με εθνική ολιγωρία, με εθνικό έγκλημα.
Ας συμφωνήσουμε επιτέλους στα αυτονόητα.
Γιώργος Οικονόμου
Αντιπτέραρχος Μηχανικός ε.α.
Επίτιμος Δ/ντης Υποδομών
Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας
Επικεφαλής της Δημ. Παράταξης
“Νέα Αρχή για την Αγία Παρασκευή”
