Διοικητικές θέσεις στον αρμόδιο οργανισμό μένουν κενές και η επεξεργασία των απορριμμάτων γίνεται χωρίς έλεγχο
Εικόνα διάλυσης εμφανίζει πλέον ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ). Η προδιαγεγραμμένη, τα τελευταία χρόνια, πορεία απαξίωσής του έχει οδηγήσει σήμερα στο σημείο όχι μόνο να μην επιτελεί το βασικό έργο του, δηλαδή την εποπτεία και τον έλεγχο των συστημάτων ανακύκλωσης, αλλά ούτε καν να ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στα αιτήματα εταιρειών, συστημάτων και πολιτών. Χαρακτηριστικό είναι πως ούτε τα μισά από τα συστήματα ανακύκλωσης έχουν υποβάλει επιχειρησιακά σχέδια ως ώφειλαν (και παρόλα αυτά συνεχίζουν να λειτουργούν), ενώ ο ΕΟΑΝ δεν είναι σε θέση να ελέγξει αν είναι αληθείς οι ποσότητες που δηλώνουν οι φορείς ότι ανακυκλώνονται.
Ας ξεκινήσουμε από τα πρόσωπα. Στα τέλη Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΕΟΑΝ (πρώην δήμαρχος Κηφισιάς) Νίκος Χιωτάκης ανακοίνωσε την παραίτησή του από τον οργανισμό, προκειμένου να είναι υποψήφιος στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτωβρίου. Τη θέση του ανέλαβε ο Πιέρρος Χατζηγιάννης, που έχει πρόσφατα διατελέσει εκτελεστικός πρόεδρος της Εταιρείας Διανομής Αερίου Αττικής. Τις ίδιες ημέρες παραιτήθηκε και η γενική διευθύντρια του ΕΟΑΝ, Καλομοίρα Σουλίου: είχε αποσπαστεί από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στις αρχές του 2021 στο ιδιαίτερο γραφείο του υπουργού Περιβάλλοντος Κώστα Σκρέκα και από εκεί στον ΕΟΑΝ τον Σεπτέμβριο του 2022. Προ μηνός παραιτήθηκε και επέστρεψε στο γραφείο του κ. Σκρέκα. Η θέση της παραμένει κενή.
Οι παραιτήσεις στελεχών δεν είναι κάτι νέο στον ΕΟΑΝ. Τον Μάρτιο του 2021 παραιτήθηκε ο διευθύνων σύμβουλος Γιάννης Σιδέρης, που επέστρεψε στον ιδιωτικό τομέα. Ενα μήνα νωρίτερα είχαν παραιτηθεί από το διοικητικό συμβούλιο του ΕΟΑΝ οι εκπρόσωποι των περιβαλλοντικών οργανώσεων, διαμαρτυρόμενοι για την αδειοδότηση συστήματος ανακύκλωσης παρά την αρνητική εισήγηση της υπηρεσίας. Ομοίως «αναχωρούν» και οι υπάλληλοι. Τα τελευταία χρόνια έχουν φύγει τέσσερις υπάλληλοι με μετάταξη και δύο με απόσπαση. Ως αποτέλεσμα, αντί των 51 θέσεων που προβλέπονται στο οργανόγραμμα έχουν απομείνει 14. Το πιθανότερο είναι ότι αν μπορούσαν, θα έφευγαν και αυτοί.
Το τελειωτικό χτύπημα στον οργανισμό ήρθε με την αλλαγή του οργανογράμματος τον Σεπτέμβριο του 2022. Σήμερα, περίπου έξι μήνες μετά, οι 14 υπάλληλοι του οργανισμού δεν έχουν τοποθετηθεί στις διευθύνσεις και στα τμήματα του οργανισμού. Τι σημαίνει αυτό; Οτι δεν έχουν συγκεκριμένα καθήκοντα. Μέχρι πρόσφατα, οι εργασίες αναθέτονταν στους υπαλλήλους με (έγγραφες ή προφορικές) εντολές της διευθύντριας (που όπως προαναφέρθηκε αποχώρησε τον προηγούμενο μήνα και δεν έχει ακόμα αντικατασταθεί) και οι υπάλληλοι λειτουργούσαν ουσιαστικά στο πλαίσιο των προηγούμενων καθηκόντων τους. Οι μόνες αποφάσεις που έχει λάβει τους τελευταίους έξι μήνες ο οργανισμός, εκτός από δέκα απευθείας αναθέσεις μελετών και εργασιών (όλες προϋπολογισμού 16.500-20.000 ευρώ και ετήσιας διάρκειας) αφορούν την έγκριση του προϋπολογισμού και της διαφημιστικής εκστρατείας του οργανισμού για το 2023.
Πώς όμως επηρεάζει η κατάσταση στον ΕΟΑΝ την ανακύκλωση στη χώρα μας;
• Τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (συσκευασιών, μπαταριών, λαμπτήρων, ελαίων, υλικών κατεδαφίσεων κ.ο.κ.) λειτουργούν χωρίς εποπτεία και έλεγχο και άρα χωρίς να εξασφαλίζεται ότι κάνουν τη δουλειά τους σωστά.
• Κατ’ επέκταση, δεν διασφαλίζεται η αξιοπιστία των στοιχείων που δίνουν τα συστήματα για την ανακύκλωση, κατά το γνωστό: «ό,τι δηλώσεις είσαι». Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, συγκεκριμένα συστήματα, ενώ τους ζητούνται περαιτέρω στοιχεία και αποδείξεις, δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να απαντήσουν, απαξιώνοντας τον εποπτικό ρόλο του οργανισμού (σήμερα, αφού δεν υπάρχει αρμόδιος υπάλληλος, δεν ζητούνται καν από τους φορείς τα στοιχεία).
• Ο ΕΟΑΝ αδειοδοτεί τα νέα συστήματα ανακύκλωσης και ανανεώνει ή τροποποιεί την άδεια των υφισταμένων. Ομως οι αποφάσεις για ορισμένα από τα συστήματα δεν προετοιμάστηκαν από την υπηρεσία, αλλά ελήφθησαν με εισηγήσεις του διευθύνοντος συμβούλου. Για τα υπόλοιπα συστήματα, γίνονταν κατόπιν εισηγήσεων από την υπηρεσία. Λόγω του φόρτου εργασίας και της αναστάτωσης που υπήρξε ανά διαστήματα στον οργανισμό (εξαιτίας παραιτήσεων), έχει τύχει σύστημα να αδειοδοτηθεί «αυτόματα», δηλαδή με βάση πρόβλεψη της νομοθεσίας περί αυτοδίκαιης έγκρισης αν παρέλθει άπρακτο διάστημα τεσσάρων μηνών. Με άλλα λόγια, ένα σύστημα ανακύκλωσης (αφορά συγκεκριμένα τη διαχείριση οικοδομικών υλικών) εγκρίθηκε χωρίς να έχει ελεγχθεί.
Αντί των 51 θέσεων που προβλέπονται στο οργανόγραμμα, έχουν απομείνει στον ΕΟΑΝ 14 υπάλληλοι.
• Αιτήματα και ερωτήματα υπηρεσιών, φορέων, επιχειρήσεων και πολιτών συσσωρεύονται στο πρωτόκολλο χωρίς χρέωση και χωρίς απάντηση.
• Ανελαστικές υποχρεώσεις του οργανισμού, οι οποίες προκύπτουν από έργα LIFE ή υποχρεώσεις προς την Ε.Ε., δεν προχωρούν.
• Υπάρχουν καταγγελίες επιχειρήσεων για αθέμιτο ανταγωνισμό τις οποίες ο ΕΟΑΝ δεν εξετάζει καν, πόσο μάλλον να τις αξιολογεί ή να λαμβάνει μέτρα.
• Εκτός από τα συστήματα ανακύκλωσης, δεν ελέγχεται γενικότερα και η αγορά. Για παράδειγμα, το μέτρο πρόληψης για την πλαστική σακούλα, το μέτρο πρόληψης για τα πλαστικά ποτηράκια του καφέ και τα καλαμάκια.
• Σημειώνεται ότι –ακόμη και αν γίνουν έλεγχοι– δεν μπορούν να επιβληθούν κυρώσεις για τα περισσότερα θέματα, καθώς ο νόμος προβλέπει ότι πρέπει να προηγηθεί Προεδρικό Διάταγμα που θα καθορίζει τη μεθοδολογία προσδιορισμού των διοικητικών κυρώσεων ανά τύπο παράβασης. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Περιβάλλοντος, η μεθοδολογία έχει παραδοθεί στον ΕΟΑΝ εδώ και ένα έτος, χωρίς ο οργανισμός να έχει προχωρήσει στη σύνταξη του τελικού κειμένου.
• Ο ΕΟΑΝ δεν παίζει τον ρόλο που του αναλογεί θεσμικά, καθώς δεν έχει δρομολογήσει καν πολλές από τις προβλεπόμενες υποχρεώσεις του που προβλέπονται από τη νομοθεσία (Ν. 4819/2021 και Ν. 4736/2020). Σύμφωνα με τους νόμους αυτούς, ο ΕΟΑΝ έπρεπε να προετοιμάσει τις υπουργικές αποφάσεις για τον καθορισμό νέων συστημάτων, όπως λ.χ. για τα αλιευτικά προϊόντα, τα καπνικά προϊόντα, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα κ.ά. Κάποια από αυτά έχουν ανατεθεί, αλλά το μόνο που έχει ολοκληρωθεί αφορά το σύστημα επιστροφής – εγγύησης πλαστικών και γυάλινων φιαλών (DRS), ωστόσο η έναρξη λειτουργίας του συστήματος παίρνει διαδοχικές παρατάσεις (η τελευταία στο πρόσφατο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος).
• Επίσης, θεσμικά ο ΕΟΑΝ θα πρέπει να αντιμετωπίζει και άλλα θέματα λαμβάνοντας αποφάσεις σχετικά με ζητήματα που αφορούν στην ανακύκλωση. Για παράδειγμα, να εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες για τον οικολογικό σχεδιασμό, να καθορίσει τη μέθοδο προσδιορισμού των αποβλήτων συσκευασίας επί των ανακτημένων υλικών στις μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων, που θεωρητικά θα είχε γίνει μέχρι την 31.12.2021. Να καταρτίσει τριετές πρόγραμμα καθαρισμού των ακτών από πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης πανελλαδικής εμβέλειας, το κόστος του οποίου θα «μοιραζόταν» στους φορείς που θα συσταθούν για τη διαχείριση των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης και άλλα.
• Ο ΕΟΑΝ δεν διασφαλίζει τη διαφάνεια και τη δημοσιότητα στον χώρο της ανακύκλωσης. Οι ετήσιες εκθέσεις απολογισμού των συστημάτων και οι ετήσιοι απολογισμοί τους δεν δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του (όπως σαφώς ορίζει ο νόμος). Κοινώς, κανείς δεν γνωρίζει αν και ποια συστήματα ανακύκλωσης τηρούν τις υποχρεώσεις τους, ποιος είναι ο προγραμματισμός τους για την επόμενη τριετία κ.ο.κ. Γενικώς δεν δημοσιεύεται τίποτα: η τελευταία απολογιστική έκθεση του ΕΟΑΝ αφορά το 2018, η τελευταία προγραμματική έκθεση το 2019, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για την ανακύκλωση το 2018, ενώ το λήμμα «ανοιχτά δεδομένα» στην ιστοσελίδα του οργανισμού οδηγεί σε μια λευκή σελίδα, με τη σημείωση… «σύντομα κοντά σας».
Γιατί ο οργανισμός έχει αφεθεί να παραλύσει
Η κατάσταση αυτή δεν είναι άγνωστη στο υπουργείο Περιβάλλοντος (παρότι οι περισσότεροι αποφεύγουν, για ευνόητους λόγους, να αναμειχθούν). Δεν είναι άγνωστη και στη Βουλή: με πρόσφατη ερώτησή της η βουλευτής του ΚΙΝΑΛ Νάντια Γιαννακοπούλου ανέδειξε ορισμένα από τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν – χωρίς ωστόσο να έχει λάβει απάντηση ακόμη. Γιατί βρίσκεται υπό διάλυση ο ΕΟΑΝ; Οι απόψεις διίστανται. Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι η σταδιακή παρακμή του ΕΟΑΝ είναι σκόπιμη – απλώς διαφέρει η ερμηνεία. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτή η κατάσταση ουσιαστικά υποδαυλίζεται από κάποια από τα συστήματα ανακύκλωσης, τα οποία εξυπηρετεί η κατάσταση χάους προκειμένου να λειτουργούν ανεξέλεγκτα. Τη συγκεκριμένη άποψη μοιράζονται και αρκετά… από τα συστήματα ανακύκλωσης, εκτιμώντας ότι δημιουργούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού σε ομοειδή συστήματα (τα οποία, υπενθυμίζεται, είναι μη κερδοσκοπικοί φορείς).
Αλλοι πιστεύουν ότι η απαξίωση του ΕΟΑΝ είναι προπομπός της κατάργησής του. Στο πρόσφατο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, που ψηφίστηκε την προηγούμενη Τρίτη, το μέλλον του οργανισμού τίθεται ευθέως υπό αμφισβήτηση. Οπως αναφέρει, «έως την 31η Δεκεμβρίου 2024 το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αξιολογεί τη σκοπιμότητα επέκτασης της αρμοδιότητας της ΡΑΑΕΥ (σ.σ. της μετεξέλιξης της ΡΑΕ) σε θέματα εποπτείας των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και απορρόφησης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης». Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι η συστηματική «κομματικοποίηση» του οργανισμού (όπως και πολλών άλλων οργανισμών του Δημοσίου) και η λήψη αποφάσεων από διοικητικά συμβούλια που συνήθως έχουν μικρή σχέση με το αντικείμενο, απέναντι στους οργανωμένους φορείς των μεγαλύτερων εταιρειών της χώρας, είναι μια συνταγή αποτυχίας. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί η δικαιολογημένη απογοήτευση των υπαλλήλων του οργανισμού για την κατάστασή του, έως και ο φόβος τους, καθώς στο πρόσφατο παρελθόν υπάλληλοι έχουν δεχθεί αγωγές για το υπηρεσιακό έργο τους (και ο ΕΟΑΝ δεν έδειξε ιδιαίτερη ζέση να τους υπερασπιστεί). Σε τι θα αλλάξει όμως η μοίρα της ανακύκλωσης στην Ελλάδα με τη μετακίνηση της αρμοδιότητας από έναν υποστελεχωμένο οργανισμό σε έναν άλλον, επίσης υποστελεχωμένο και «υπερφορτωμένο»;
Η «Κ» επικοινώνησε με τους περισσότερους αρμόδιους παράγοντες. «Είναι αλήθεια, από τον Σεπτέμβριο ο ΕΟΑΝ έχει παραλύσει. Ουσιαστικά δεν λειτουργεί πια», λέει ο πρώην πρόεδρος του ΕΟΑΝ, Νίκος Χιωτάκης. «Το τελευταίο διοικητικό συμβούλιο έγινε τον Δεκέμβριο και απ’ ό,τι γνωρίζω ελάχιστες αποφάσεις έχουν ληφθεί τους τελευταίους έξι μήνες». Ερωτώμενος για την απουσία ελέγχων στα συστήματα ανακύκλωσης και επί της δικής του θητείας, ο κ. Χιωτάκης υποστηρίζει ότι η υποστελέχωση έχει «γονατίσει» τον οργανισμό. «Ελεγχοι με ένα άτομο, χωρίς καν ένα υπηρεσιακό αυτοκίνητο; Κάναμε μια προσπάθεια με τη Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς του υπουργείου Ανάπτυξης και επιβλήθηκαν κάποια πρόστιμα. Αλλά δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι περισσότερο». Οσον αφορά τα επιχειρησιακά σχέδια, «δεν έχουν στείλει ούτε οι μισοί (σ.σ. από τα συστήματα ανακύκλωσης). Αλλά και όσα είχαν σταλεί ήταν δύσκολο να αξιολογηθούν, ελλείψει προσωπικού. Εγώ ανέλαβα με 20 άτομα και τώρα έχουν μείνει 14. Να σας θυμίσω ότι ειδικά μετά την αλλαγή του οργανογράμματος, οι υπάλληλοι έπρεπε να τοποθετηθούν εκ νέου στα τμήματα, κάτι που δεν έγινε. Εκαναν τη δουλειά με βάση το φιλότιμο και όχι επειδή τους το επέβαλλε ο προϊστάμενός τους, αφού δεν έχουν ακόμη προϊστάμενο. Πάντως για την πλήρωση των θέσεων των προϊσταμένων πέρασε πρόσφατα μια ρύθμιση το υπουργείο Εσωτερικών που επιτρέπει μετατάξεις». Η «Κ» επικοινώνησε με τον νέο διευθύνοντα σύμβουλο του ΕΟΑΝ, Πιέρρο Χατζηγιάννη, που δεν ανταποκρίθηκε. Η τελευταία διευθύντρια του ΕΟΑΝ, Καλομοίρα Σουλίου, η οποία σήμερα έχει επιστρέψει στο ιδιαίτερο γραφείο του υπουργού Περιβάλλοντος Κώστα Σκρέκα, περιορίστηκε να αναφέρει ότι παραιτήθηκε για προσωπικούς λόγους, ενώ δεν θέλησε να σχολιάσει την κατάσταση στον οργανισμό.
Η κατάσταση στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ)
Οι έλεγχοι στους φορείς ανακύκλωσης έχουν σταματήσει. Πρακτικά, ο καθένας κάνει ό,τι θέλει.
Μόλις οι μισοί από τους φορείς έχουν καταθέσει επιχειρησιακά σχέδια και απολογισμό, όπως οφείλουν. Τα σχέδια δεν ελέγχονται.
Δεν δημοσιοποιούνται στοιχεία για τις επιδόσεις των συστημάτων ανακύκλωσης, την επίτευξη των στόχων, τον προγραμματισμό τους.
Δεν ελέγχονται ούτε η αγορά και η επιβολή των μέτρων για τη χρέωση για τις πλαστικές σακούλες, τα πλαστικά ποτήρια και τα καλαμάκια.
Πηγή:kathimerini.gr
