*Γράφει ο Κώστας Τσουκαλάς, Δικηγόρος – Εργατολόγος
Μύθοι και αλήθειες για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Ποιοι είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι;
Πίνακες για όλα τα ταμεία
Το τελευταίο διάστημα έχουν αναπτυχθεί έντονες συζητήσεις για τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Το ζήτημα αυτό, όπως είναι λογικό, «καίει» τους ασφαλισμένους, καθώς σχετίζεται ευθέως με τον προγραμματισμό ζωής, που ο καθένας κάνει. Στην πρώτη πενταετία των Μνημονίων (2010-2015) τα όρια ηλικίας αυξήθηκαν τρείς φορές και για συγκεκριμένες περιπτώσεις η αύξηση «άγγιξε» έως και τα 17 χρόνια. Ανατράπηκαν οικογενειακοί σχεδιασμούς, και δεδομένης της αύξησης της μακροχρόνιας ανεργίας την τελευταία δεκαετία, οδήγησε μια σημαντική κατηγορία εργαζομένων στη μόνιμη φτώχεια, αφού δεν είχαν εργασία, ενώ ταυτόχρονα «έβλεπαν» τα όρια ηλικίας να αυξάνονται και την συνταξιοδότηση να απομακρύνεται.
Τι ισχύει σήμερα και τι προβλέπεται να ισχύσει;
Το σημερινό καθεστώς στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης προκύπτει από Τρίτο Μνημόνιο, δηλαδή από τα άρθρα 1 και από την υποπαράγραφο Ε 3 του ν. 4336/2015, με το οποίο τροποποιήθηκαν οι διατάξεις των νόμων 4093/2012, 3863/2010 και 3865/2010.
Προβλέπεται ρητά ότι από 1-1-2022 ισχύουν για όλους τους ασφαλισμένους τα γενικά όρια ηλικίας, τα 67 έτη δηλαδή για την πλήρη σύνταξη και τα 62 έτη για τη μειωμένη σύνταξη, όπου αυτή ορίζεται. Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα λήψης πλήρους σύνταξης σε όλα τα ασφαλιστικά ταμεία που συγχωνεύθηκαν στον ΕΦΚΑ στα 62 έτη με την προϋπόθεση οι ασφαλισμένοι να έχουν συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης ή 12.000 ημέρες ασφάλισης, εκ των οποίων έως επτά έτη μπορούν να είναι πλασματικά έτη, με αναγνώριση είτε μέσω εξαγοράς είτε δωρεάν ανάλογα με το τι προβλέπεται.
Ο νόμος 4336/2015 διαμορφώνει τρείς κατηγορίες ασφαλισμένων σχετικά με το δικαίωμα συνταξιοδότησης.
Η πρώτη κατηγορία είναι όσοι είχαν θεμελιωμένο δικαίωμα συνταξιοδότησης έως 18-8-2015, ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 4336/2015. Θεμελιωμένο δικαίωμα είχαν όσοι έως 18-8-2015 είχαν συμπληρώσει και τα απαιτούμενα χρόνια ή ημέρες ασφάλισης και το κατά περίπτωση όριο ηλικίας. Οι ασφαλισμένοι αυτοί διατήρησαν το δικαίωμα τους, δεν υπήχθησαν στις λεγόμενες «μεταβατικές» διατάξεις και μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα τους χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό και χωρίς τον φόβο ότι μια μελλοντική αλλαγή νομοθεσίας μπορεί να ανατρέψει τα «ώριμα δικαιώματα» τους. Συγκεκριμένα, η υπουργική απόφαση που διευκρίνισε την εφαρμογή του ν. 4336/2015 αναφέρει: «Θεμελιωμένα συνταξιοδοτικά δικαιώματα μέχρι την έναρξη ισχύος του Ν. 4336/2015, ήτοι μέχρι και 18.8.2015, στους Οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, συμπεριλαμβανομένης της Τράπεζας της Ελλάδος, λόγω συμπλήρωσης των προϋποθέσεων του απαιτούμενου χρόνου ασφάλισης και ορίου ηλικίας, όπου αυτό προβλέπεται, δεν θίγονται και δύνανται να ασκηθούν οποτεδήποτε».
Η δεύτερη κατηγορία είναι οι ασφαλισμένοι που κατοχυρώνουν δικαίωμα συνταξιοδότησης έως 31-12-2021. Αυτοί οι ασφαλισμένοι βάσει της με αριθμό Φ11321/οικ.47523/1570/2015 – ΦΕΚ 2311/Β/26-10-2015 Υπουργικής απόφασης, μπορούν επίσης να ασκήσουν το δικαίωμα τους και μετά την 1η-1-2022 και δεν χάνουν το δικαίωμα ακόμα και αν συμπληρώνουν το νέο όριο ηλικίας μετά την 1-1-2022.
Κατοχυρωμένο δικαίωμα αναφέρει η επίμαχη και ισχύουσα υπουργική απόφαση, υφίσταται «όταν ο ασφαλισμένος έχει τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθεί με τις προϋποθέσεις που διαμορφώνονται και ισχύουν κατά το έτος συμπλήρωσης του απαιτούμενου κατά περίπτωση χρόνου ασφάλισης ή ορίου ηλικίας, σύμφωνα με το προγενέστερο του Ν. 4336/2015 νομοθετικό πλαίσιο». Για να θεωρηθεί δηλαδή κατοχυρωμένο δικαίωμα θα πρέπει ο ασφαλισμένος να έχει συμπληρώσει τα απαιτούμενα χρόνια ή ένσημα και το παλαιό, ισχύον πριν τον ν. 4336/2015, όριο ηλικίας έως 31-12-2021 και όχι το νέο προβλεπόμενο όριο ηλικίας.
Από την ανωτέρω κατηγορία, όσοι έχουν συμπληρώσει και το νέο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, έχουν όχι μόνο κατοχυρωμένο, αλλά και θεμελιωμένο δικαίωμα, και κατά συνέπεια δεν κινδυνεύουν ούτε από κάποια μελλοντική αλλαγή νόμου. Όσοι έχουν συμπληρώσει τα απαιτούμενα χρόνια και το παλαιό όριο έχουν μεν κατοχυρώσει δικαίωμα και βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, μπορούν να συνταξιοδοτηθούν, όταν συμπληρώσουν το νέο όριο ηλικίας (προφανώς ακόμα και αν συμπληρώνουν αυτό μετά την 1η -1-2022), δεν έχουν όμως θεμελιωμένο «ώριμο δικαίωμα» και συνεπώς αν ψηφιστεί νέος νόμος πριν συμπληρώσουν το νέο όριο, κινδυνεύουν να απολέσουν το δικαίωμα.
Η τρίτη κατηγορία είναι όσοι δεν υπάγονται σε μεταβατικές διατάξεις, όσοι δηλαδή είτε δεν είχαν συμπληρώσει έως το 2012 τις απαιτούμενες ημέρες ασφάλισης είτε αν και έχουν συμπληρώσει τα απαιτούμενα έτη έως το 2021 δεν προλαβαίνουν να συμπληρώσουν έως τότε το παλιό ηλικιακό όριο (π.χ. άνδρας στο ΙΚΑ που δεν συμπληρώνει τις 10.500 ημέρες έως το 2012, γυναίκα μητέρα ανηλίκου που δεν συμπλήρωσε 5.500 ημέρες έως το 2012 και άνδρας δημόσιος υπάλληλος που έχει 35 έτη ασφάλισης, αλλά δεν συμπληρώνει τα 58 έτη έως το 2021). Αυτή η κατηγορία ασφαλισμένων, που είναι και η μεγαλύτερη σήμερα, θα συνταξιοδοτηθεί στα 62 έτη αν τότε έχει συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης, άλλως αν έχει λιγότερο χρόνο ασφάλισης, θα συνταξιοδοτηθεί με πλήρη σύνταξη στα 67 έτη και μειωμένη στα 62 έτη ανάλογα με τις προβλεπόμενες διατάξεις. Δικαίωμα μειωμένης σύνταξης δεν υπάρχει σε όλα τα τέως ταμεία, που συγχωνεύθηκαν στον ΕΦΚΑ, αλλά αν οι ασφαλισμένοι είχαν έστω και μια ημέρα στην ασφάλιση του ΙΚΑ τότε μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με μειωμένη σύνταξη, αν έχουν συμπληρώσει 15 έτη ασφάλισης (4.500 ημέρες). Για την λήψη μειωμένης σύνταξης στους παλιούς ασφαλισμένους απαιτούνται 100 ημέρες ανά έτος την τελευταία πενταετία πριν τα 62 έτη ή 750 ημέρες την τελευταία πενταετία στα ειδικά ταμεία (ΔΕΚΟ, τράπεζες). Στους νέους ασφαλισμένους (μετά την 1η-1-1993) η απαιτούμενη προϋπόθεση είναι η συμπλήρωση 750 ημερών ασφάλισης την τελευταία πενταετία. Η συγκεκριμένη διάταξη που απαιτεί συγκεκριμένο αριθμό ημερών ασφάλισης την τελευταία 5ετία, είναι βαθιά άδικη και ανεπίκαιρη, δεδομένης της πολύ υψηλής ανεργίας που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την ηλικιακή κατηγορία ασφαλισμένων άνω των 55 ετών.
Βέβαια τα ηλικιακά όρια των 67 και των 62 ετών αντίστοιχα δεν είναι «αιώνια», αφού έχει προβλεφθεί πως από την 1η-1-2024 και ανά τριετία θα αναπροσαρμόζονται προς τα πάνω ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Οφείλουμε να είμαστε καθησυχαστικοί. Μέχρι πριν ενάμιση μήνα δεν είχε ακουστεί τίποτα για αύξηση ορίων ηλικίας. Υπήρχαν κάποια δημοσιεύματα που είχαν παρερμηνεύσει την έννοια κατοχύρωση δικαιώματος και λανθασμένα ανέφεραν ότι πρέπει οπωσδήποτε να ασκηθούν τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα έως 31-12-2021, αλλά έως εκεί. Στις 23 Νοεμβρίου, όμως, παρουσιάστηκε από την κυβέρνηση η «έκθεση Πισσαρίδη», η οποία άνοιξε ξανά -πρώτη φορά μετά την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου- το «καυτό» θέμα των ορίων ηλικίας.
Η έκθεση Πισσαρίδη έθεσε θέμα ορίων ηλικίας με τρείς τρόπους. Πρώτον αναφέρει ότι πρέπει να εκλείψουν οι υφιστάμενες εξαιρέσεις στα γενικά όρια ηλικίας των 67 και των 62 ετών, όπως έχουν εισαχθεί αυτές με τους πίνακες του ν. 4336/2015. Δεύτερον προτείνει «ρήτρα ανταποδοτικότητας» στην ανταποδοτική σύνταξη, αν κάποιος δηλαδή συνταξιοδοτείται με μεταβατική διάταξη πριν τα 67 έτη ή τα 62 έτη να έχει ποσοστιαία μείωση και στην ανταποδοτική σύνταξη. Ο νόμος 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου) προβλέπει στις περιπτώσεις των μειωμένων συντάξεων, η μείωση να επιβάλλεται μόνο στο ποσό της εθνικής σύνταξης (π.χ. 384 ευρώ – 30% = 268,8 ευρώ) και όχι στην ανταποδοτική, η οποία καταβάλλεται πλήρης σε κάθε περίπτωση.
Τρίτον με την γενικόλογη αναφορά της στην ανάγκη εξορθολογισμού των κανόνων εξαγοράς των πλασματικών ετών (οι κανόνες έχουν ήδη από 1-1-2020 ενιαιοποιηθεί σε όλα τα ταμεία, άρα προς τί ο εξορθολογισμός;), ανοίγει την πόρτα σε ενδεχόμενη δυσχέρανση της θεμελίωσης δικαιώματος συνταξιοδότησης με χρήση πλασματικών ετών (είτε με μείωση των δικαιούμενων πλασματικών ετών είτε με αύξηση του κόστους τους, ώστε να δίνεται ισχυρό αντικίνητρο στους ασφαλισμένους).
Ο Υπουργός Εργασίας έσπευσε μετά την παρουσίαση των προτάσεων της «έκθεσης Πισσαρίδη» να κλείσει το θέμα, αναφέροντας ρητά ότι «δεν υφίσταται θέμα αύξησης ορίων ηλικίας». Θετική η παρέμβαση του, αλλά ούτε οι προηγούμενες νομοθετικές παρεμβάσεις, που αύξησαν κατακόρυφα τα όρια τα ηλικίας, είχαν ανακοινωθεί από τις κυβερνήσεις. Ελπίζουμε να μην τεθεί ξανά το θέμα, αφ’ ενός γιατί μια εκ νέου αύξηση ορίων ηλικίας θα «γκρεμίσει» οριστικά την αξιοπιστία του ασφαλιστικού συστήματος (κατ’ εξακολούθηση διάψευση προσδοκιών και οικογενειακού προγραμματισμού μέσω αύξησης ορίων ηλικίας), αφ’ έτερου δε είναι παντελώς αχρείαστη, καθώς σήμερα η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα όρια ηλικίας στην Ευρώπη. Συν τοις άλλοις, η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας έχει δηλώσει πολλές φορές πως το ασφαλιστικό σύστημα με την σημερινή του δομή είναι βιώσιμο έως το 2060.
Παρακάτω ακολουθούν συνοπτικοί πίνακες με τα όρια ηλικίας, όπως αυτά σήμερα ισχύουν :
ΤΑ ΟΡΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΙΚΑ
1. Πλήρης σύνταξη με διατάξεις μητέρων (ασφάλιση ως 31/12/1992)
| Α) Με ανήλικο και 5.500 ένσημα ως το 2010 | |
| Ηλικία ασφαλισμένης | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| 55 το 2016 | 58 |
| 55 το 2017 | 59,6 |
| 55 το 2018 | 61 |
| 55 το 2019 | 62,6 |
| 55 το 2020 | 64 |
| 55 το 2021 | 65,6 |
| 55 το 2022 | 67 |
| Β) Με ανήλικο και 5.500 ένσημα το 2011 | |
| Ηλικία ασφαλισμένης | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| 57 το 2016 | 59,6 |
| 57 το 2017 | 60,9 |
| 57 το 2018 | 62 |
| 57 το 2019 | 63,3 |
| 57 το 2020 | 64,6 |
| 57 το 2021 | 65,9 |
| 57 το 2022 | 67 |
Τα ίδια όρια ηλικίας έχουν και γυναίκες με 5.500 ημέρες και τελευταίο φοράς ταμείο επαγγελματιών αρκεί να έχουν 1000 ημέρες στο ΙΚΑ και να ασφαλιστούν για άλλες 300 την τελευταία 5ετία ‘ώστε το ΙΚΑ να καταστεί απονέμων φορέας συνταξιοδότησης .
2. Σύνταξη με 10.500 ένσημα ως το 2011, 2012 (άνδρες )
| Α) Με 10.500 ένσημα ως το 2011 | |
| Ηλικία ασφαλισμένων | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| 58 το 2017 | 59,5 |
| 58 το 2018 | 60 |
| 58 το 2019 | 60,6 |
| 58 το 2020 | 61 |
| 58 το 2021 | 61,6 |
| 58 το 2022 | 62 |
| Β) Σύνταξη με 10.500 ένσημα το 2012 (και 11.100 στο σύνολο) | |
| Ηλικία ασφαλισμένων | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| 59 το 2017 | 60,2 |
| 59 το 2018 | 60,6 |
| 59 το 2019 | 60,11 |
| 59 το 2020 | 61,3 |
| 59 το 2021 | 61,8 |
| 59 το 2022 | 62 |
ΤΑ ΟΡΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ
| Α) Με 37 έτη (ασφαλισμένοι με εργοδότη δημόσιο από 1-1-1983 και 25ετία ως το 2010) | ||
| Πότε συμπληρώνονται 37 έτη | Όριο ηλικίας συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) | |
| Το 2018 | 58,6 | |
| Το 2019 | 59,5 | |
| Το 2020 | 60,3 | |
| Το 2021 | 61,2 | |
| Από 2022 | 62 με 40 χρόνια | |
| Β) Με διατάξεις 35ετίας (25ετία έως το 2010) και 36ετίας (25ετία ως το 2011) | ||
| 35 ή 36 έτη και ηλικία 58 | Όριο ηλικίας συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) | |
| Το 2018 | 60 | |
| Το 2019 | 60,6 | |
| Το 2020 | 61 | |
| Το 2021 | 61,6 | |
| Από 2022 | 62 | |
| Γ) Μητέρες με 25ετία το 2010 και ανήλικο (ασφαλισμένοι ως 31/12/1992) Ηλικία 50 ετών Όριο ηλικίας συνταξιοδότηση (έτος , μήνες) το 2016 56,9 το 2017 58,5 το 2018 60,2 το 2019 61,10 το 2020 63,7 το 2021 65,3 το 2022 67 Δ) Γονείς με 25ετία το 2011 και ανήλικο (ασφαλισμένοι έως 31/12/1992) | ||
| Ηλικία 52 ετών | Όριο ηλικίας συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) | |
| το 2016 | 56,9 | |
| το 2017 | 58,5 | |
| το 2018 | 60,2 | |
| το 2019 | 61,10 | |
| το 2020 | 63,7 | |
| το 2021 | 65,3 | |
| το 2022 | 67 | |
| Ε) Γονείς με 25ετία το 2012 και ανήλικο (ασφαλισμένοι έως 31/12/1992) | ||
| Ηλικία 55 ετών | Όριο ηλικίας συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) | |
| το 2016 | 58 | |
| το 2017 | 59,6 | |
| το 2018 | 61 | |
| το 2019 | 62,6 | |
| το 2020 | 64 | |
| το 2021 | 65,6 | |
| το 2022 | 67 | |
ΣΤ) Μειωμένη σύνταξη από το Δημόσιο
| Κατηγορίες προϋποθέσεις | Ηλικία συνταξιοδότησης |
| Γυναίκες με 25ετία το 2010 | 55 |
| Άνδρες-γυναίκες με 25ετία το 2011 | 56 |
| Άνδρες-γυναίκες με 25ετία το 2012 | 58 |
ΟΡΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΑΝΔΡΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΟΑΕΕ
| ΜΕ 35ΕΤΙΑ ΕΩΣ ΤΟ 2012 ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΙ ΠΡΙΝ ΤΟ 1983 | |
| Ηλικία 60 | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| 2016 | 60,6 |
| 2017 | 60,9 |
| 2018 | 61 |
| 2019 | 61,3 |
| 2020 | 61.6 |
| 2021 | 61,9 |
| 2022 | 62 |
Όσοι συμπληρώνουν 35 έτη από 1-1-2013 και μετά συνταξιοδοτούνται με 40 έτη ασφάλισης στ 62 έτη. Από τα 40 έτη , τα 7 έτη μπορούν να έχουν αναγνωριστεί σαν πλασματικά έτη. Οι νέοι ασφαλισμένοι με 15ετία πλήρη στα 67 έτη και μειωμένη στα 62 έτη . Ασφαλισμένοι με τελευταία φορέα τον ΟΑΕΕ που έχουν συμπληρώσει τα 60 έτη και είχαν ασφάλιση στο παρελθόν και στο ΙΚΑ μπορούν να συνταξιοδοτηθούν και με τις αντίστοιχες διατάξεις του ΙΚΑ με ευνοϊκότερα όρια ηλικίας βάσει των διατάξεων της διαδοχικής ασφάλισης .
ΟΡΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΗΤΕΡΩΝ ΜΕ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΕ ΤΑΜΕΙΑ ΔΕΚΟ-ΤΡΑΠΕΖΩΝ
| Α) Με ανήλικο και 25ετία το 2010 ή το 2011 | ||
| Ηλικία 50 ή 52(50 αν είχε 25ετια το 2010 ή 52 αν είχε 25ετία το 2011) | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) | |
| 2015(μετά τις 18-8-2015) | 55 | |
| 2016 | 56,9 | |
| 2017 | 58,5 | |
| 2018 | 60,2 | |
| 2019 | 61,1 | |
| 2020 | 63,7 | |
| 2021 | 65,3 | |
| 2022 | 67 | |
| Β) Με ανήλικο και 25ετία το 2012 | ||
| Ηλικία | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) | |
| 2015 (μετά τις 18-8-2015) | 56,6 | |
| 2016 | 58 | |
| 2017 | 59,6 | |
| 2018 | 61 | |
| 2019 | 62,6 | |
| 2020 | 64 | |
| 2021 | 65,6 | |
| 2022 | 67 | |
Γ) Σύνταξη με 35ετία και με εξαγορά στρατιωτικής θητείας από Ειδικά Ταμεία (ΔΕΚΟ, Τραπεζών, Τύπου) ασφαλισμένων πριν το 1983
| Έτος που συμπληρώνεται 35ετία | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| Έως 18-8-2015 | 58 |
| Έως 31-8-2015 | 58,6 |
| το 2016 | 59 |
| το 2017 | 59,6 |
| το 2018 | 60 |
| το 2019 | 60,6 |
| το 2020 | 61 |
| το 2021 | 61,6 |
| το 2022 | 62 |
Δ) Μειωμένη σύνταξη με ανήλικο και 5.500 ημέρες το 2010
| Ηλικία 50 ετών | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| Έως 18-8-2015 | 50 |
| Από 19-8-2015 | 55 |
| 2016 | 56,9 |
| 2017 | 58,5 |
| 2018 | 60,2 |
| 2019 | 61,10 |
| 2020 | 62 |
Ε) Μειωμένη σύνταξη με ανήλικο και 5.500 ημέρες το 2011
| Ηλικία 502ετών | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| Έως 18-8-2015 | 52 |
| Από 19-8-2015 | 55 |
| 2016 | 56,9 |
| 2017 | 58,5 |
| 2018 | 60,2 |
| 2019 | 61,10 |
| 2020 | 62 |
ΣΤ) Μειωμένη σύνταξη με ανήλικο και 5.500 ημέρες το 2012
| Ηλικία 55 ετών | Ηλικία συνταξιοδότησης (έτος , μήνες) |
| Έως 18-8-2015 | 55 |
| Από 19-8-2015 | 56,6 |
| 2016 | 58 |
| 2017 | 59,6 |
| 2018 | 61 |
| Από 1-1-2019 | 62 |