Εδώ και δεκαετίες η δόμηση στα εκτός σχεδίου αγροτεμάχια θεωρείται μια ιδιαίτερα κακή συνήθεια την οποία, αν θέλουμε να εκσυγχρονιστούμε, πρέπει να την διακόψουμε. Όπως το τσιγάρο. Όμως η άποψη αυτή κακώς θεωρήθηκε ως «πολιτική» και ότι άρα φταίει η ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Ομοίως δεν είναι ούτε καν τεχνική άποψη για να φταίνε οι κατασκευαστές και οι μηχανικοί.
Όσοι ασχολούνται κατ’ επάγγελμα με τον σχεδιασμό και έχουν δοκιμάσει στην πράξη τα εργαλεία των νόμων 1337/83, 2508/97 και του 4447/16, γνωρίζουν καλά ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), δηλαδή το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας, σε όλες τις αποφάσεις του επαναλαμβάνει μονότονα την κρίση ότι «οι περιοχές εκτός σχεδίου πόλεως κατά το Σύνταγμα και τους νόμους δεν έχουν ως προορισμό τη δόμηση αλλά την γεωργική, πτηνοτροφική και δασοπονική εκμετάλλευση καθώς και την αναψυχή του κοινού». Μάλιστα δε, το ΣτΕ, κάθε φορά που αναφέρεται στην εκτός σχεδίου δόμηση, και είναι συχνότατη αυτή η αναφορά, θεωρεί ότι σε αυτές τις περιοχές εξαιτίας της φύσης τους και της ανυπαρξίας πολεοδομικής οργάνωσης, «μόνον κατ’ εξαίρεση μπορεί να επιτρέπεται (η δόμηση) ενώ μπορεί και να απαγορεύεται συνολικά ή να επιτρέπεται υπό ιδιαιτέρως αυστηρούς όρους και περιορισμούς προσαρμοσμένους στην ιδιαίτερη φύση κάθε περιοχής».
Σε κάθε περίπτωση το ΣτΕ επιμένει ότι όποιοι και αν είναι οι όροι δόμησης στα εκτός σχεδίου πόλης αγροτεμάχια, δεν επιτρέπεται αυτοί οι όροι να είναι ευνοϊκότεροι, δηλαδή να καθιστούν ευχερέστερη τη δόμηση σε σχέση προς τους ισχύοντες για τις εντός σχεδίου περιοχές, ούτε να οδηγούν σε εξομοίωση των εκτός σχεδίου περιοχών με τις εντός σχεδίου πόλεως και στην de facto δημιουργία νέων οικισμών χωρίς εγκεκριμένο πολεοδομικό σχέδιο.
Άρα το θέμα περί την «εκτός σχεδίου» που δημιουργήθηκε, κακώς δημιουργήθηκε και ακόμα χειρότερα, κακώς πολιτικοποιείται έτσι ώστε να λοιδορούνται συγκεκριμένοι πολιτικοί, καθηγητές πανεπιστημίων και πολυτεχνείων, καθώς και ευσυνείδητες διευθύνσεις των υπουργείων. Το θέμα έχει ξεκάθαρα νομική φύση και μάλιστα σε επίπεδο ερμηνείας του άρθρου 24 του Συντάγματος των Ελλήνων.
Ακόμα και στο επίπεδο του οικολογικού ακτιβισμού, αξίζει να θυμηθούμε ότι από τις πρώτες φορές που το Συμβούλιο της Επικρατείας διατύπωσε την παραπάνω σχεδόν «απαγορευτική» γνώμη για την εκτός σχεδίου δόμηση, ήταν με αφορμή την απόφασή του αρ. 3135/2002 ώστε να μην επιτραπεί η τουριστική εκμετάλλευση του Μαραθωνησίου στη Ζακύνθο προκειμένου να προστατευθεί η κατοικία της θαλάσσιας χελώνας Caretta – Caretta.
Η θέσεις λοιπόν του Συμβουλίου της Επικρατείας συγκροτούν μια καθαρά ουμανιστική προσέγγιση για το περιβάλλον και σαν τέτοια πρέπει να την λαμβάνουμε υπόψη και στις δικές μας προσωπικές ή τεχνικές κρίσεις.
Όμως, εννοιολογικά, η φράση «δόμηση εκτός σχεδίου πόλης» περιέχει δύο διαφορετικά συστατικά και άρα το ερώτημα καταντάει να είναι: Ποια είναι η κακή συνήθεια που πρέπει να διακόψουμε; Την δόμηση αυτή καθαυτή, ή μήπως την ανυπαρξία σχεδίων πόλης;
Φέτος το καλοκαίρι με αφορμή ένα ιδιαίτερα εκτενές σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος η συζήτηση για τον έλεγχο και περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης πήρε σοβαρές διαστάσεις, επαναφέροντας παλαιά και γνώριμα διλήμματα περί απαξίωσης ή μη της εκτός σχεδίου ιδιοκτησίας. Το υπουργείο δεσμεύθηκε ότι θα προχωρήσει με ταχύτατους ρυθμούς τόσο την ανάθεση (πρώτο πρόβλημα) όσο και την έγκριση και έκδοση προεδρικού διατάγματος (δεύτερο πρόβλημα) των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων που θα αναστρέφουν το πρόβλημα: Δεν η εκτός σχεδίου δόμηση που θα απαγορεύεται γενικά και αόριστα, αλλά, αντίθετα, θα επιτρέπεται υπό συγκεκριμένους όρους. Θα ισχύει δηλαδή αυτό που ήδη ισχύει σε όλες τις «εντός σχεδίου πόλης» περιοχές.
Είναι αλήθεια ότι η «εκτός σχεδίου» ιδιοκτησία αφορά ψευδοκεκτημένο δικαίωμα ηλικίας σχεδόν ενός αιώνα (ο όρος αναφέρεται πρώτη φορά στο νομοθετικό διάταγμα του 1923) με αποτέλεσμα πολλά ακίνητα να έχουν κεντηθεί στον οικογενειακό περιουσιακό καμβά και να μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά με το ιστορικά κεκτημένο δικαίωμα της «οικοδομησιμότητας». Έχουν γίνει αρραβώνες, γάμοι και κηδείες με το δεδομένο ότι λ.χ. ο ένας αδελφός παίρνει το καφενείο στο χωριό και ο άλλος το εκτός σχεδίου οικοδομήσιμο στην παραλία.
Απέναντι σε αυτή την ενός αιώνα διαμορφωμένη κατάσταση, το σημερινό ΥΠΕΝ έδειξε ότι πράγματι επιθυμεί να αναμετρηθεί με το πρόβλημα, φέρνοντας στο τραπέζι μια σχετικά ολοκληρωμένη πρόταση που περιλαμβάνει κρίσιμες λεπτομέρειες όπως τον τύπο της οδού πρόσβασης, το πρόσωπο και το βάθος του αγροτεμαχίου καθώς και άλλες λεπτομέρειες οι οποίες καθιστούν το «γήπεδο» οικοδομήσιμο.
Όμως το ερώτημα παραμένει: Επιτρέπεται να ανατρέπονται χωρίς «μαξιλάρι» αυτές οι προοπτικές; Όχι είναι η απάντηση. Και πιστεύω ότι αυτή η βεβαιότητα θα διατυπωθεί και με τεχνικούς όρους πάνω στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια που θα εγκριθούν. Τα νέα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια θα θεσπίσουν σαφείς, ισορροπημένους και δίκαιους όρους εκμετάλλευσης τις ιδιωτικής ιδιοκτησίας.
Άρα το μεγάλο στοίχημα του ΥΠΕΝ, έχοντας ανεβάσει τον πήχη στα 2.46 – έναν πόντο παραπάνω από εκεί που τον πήγε ο Χαβιέρ Σοτομαγιόρ – είναι να καταφέρει να έχει εγκεκριμένα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια μέσα σε τρία, το πολύ πέντε χρόνια από σήμερα στις σημαντικότερες περιοχές της χώρας. Ο χρόνος στενεύει αλλά ο τεχνικός κόσμος της χώρας θα σταθεί δίπλα στο ΥΠΕΝ αρκεί να πάρει μπροστά η τεχνική μηχανή του υπουργείου.
Κώστας Κουρούνης
Πολιτικός μηχανικός
Χωροτάκτης – πολεοδόμος Γ’ τάξης
