Φυσάει Κόντρα – Για μια άλλη πολιτιστική πολιτική στο δήμο της Αγίας Παρασκευής–για να γίνει ο πολιτισμός υπόθεση των κατοίκων της

Εκεί πού πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας είναι προςμια νέα κοινότητα, ένα οικουμενικό πολιτισμό και μια οικουμενική πόλη, πού θα ανασαίνει στο κοινωνικό πεδίο, θα υπερβαίνει το διαχωρισμό πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, θα ενσαρκώνεται σε αυτό-οργανωμένα συλλογικά εγχειρήματα, θα ασκείται μέσω μιας εργασίας η οποία θα είναι και παιχνίδι, θα ξεδιπλώνεται σε έναν χρόνο πού θα χωρά πολλούς ανεπανάληπτους χρόνους, πολλές αυτοχειραφετούμενες υποκειμενικότητες.

[Υπερρεαλιστική ομάδα Αθήνας, 17/10/2017]

Η σημερινή εικόνα της πολιτιστικής δραστηριότητας στην Αγία Παρασκευή

Η εικόνα που παρουσιάζει η πολιτιστική δραστηριότητα στην Αγία Παρασκευή είναι αντιφατική:

Από τη μια μεριά, είναι γεγονός ότι σ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου οργανώνεται στο δήμο μια πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων, είτε από τους «αρμόδιους» φορείς του δήμου (ΠΑΟΔΑΠ, Δημοτική Βιβλιοθήκη, δημοτικές ομάδες θεάτρου, ΚΑΠΗ, κλπ), είτε από τους διαφόρους πολιτιστικούς συλλόγους και συνελεύσεις – στέκια γειτονιάς, την κινηματογραφική λέσχη, κλπ. Σε μικρότερο βαθμό, οργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις από καθαρά ιδιωτικούς φορείς. Ειδικά τη θερινή περίοδο, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, και οι διάφορες φεστιβαλικές γιορτές σε πλατείες και άλλους δημόσιους χώρους του δήμου εμφανίζονται με μια σχεδόν καθημερινή συχνότητα. Οι πολιτιστικές αυτές εκδηλώσεις, που στη μεγάλη πλειοψηφία τους προσφέρονται δωρεάν, καλύπτουν μια ευρεία γκάμα μορφών πολιτισμού, από τον κινηματογράφο, το θέατρο, τη μουσική, το χορό, το λογοτεχνικό βιβλίο, κλπ.

Παράλληλα, υπάρχουν τα εργαστήρια τέχνης που λειτουργούν υπό την εποπτεία του ΠΑΟΔΑΠ, με σκοπό να προσφέρουν στους δημότες της πόλης τη δυνατότητα να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους κυρίως στις εικαστικές τέχνες και το θέατρο.

Σε μια πρώτη προσέγγιση, κρίνοντας από τον όγκο και την ποικιλία των εκδηλώσεων, των σεμιναρίων κλπ, θα έλεγε κανείς ότι η Αγία Παρασκευή «κολυμπάει» σε μια θάλασσα πολιτισμού και πνευματικής ζωής. Η πραγματικότητα ωστόσο είναι πολύ διαφορετική.

Τα προβλήματα με τη σχέση του δήμου με τον πολιτισμό δεν αφορούν μόνο την αναγνωριζόμενη από όλους απουσία υποδομών και χώρων φιλοξενίας εκδηλώσεων πέρα από τις ανεπαρκείς αίθουσες τελετών κάποιων σχολείων, ή του Δημόκριτου. Τα προβλήματα με τον πολιτισμό στην Αγία Παρασκευή αφορούν πριν απ’ όλα την ποιότητα και το είδος των προσφερόμενων πολιτιστικών αγαθών: Ξεκινούν κατ’ αρχήν από την ευρύτατα διαδεδομένη αντίληψη σύμφωνα με την οποία πετυχημένη πολιτιστική εκδήλωση είναι αυτή με προσκεκλημένο ένα καταξιωμένο όνομα του εμπορικού κυκλώματος, που εγγυάται τη μαζική προσέλευση του κοινού της πόλης. Και, επειδή ο πολιτισμός ως σύνολο κοινωνικών πρακτικών, δεν περιορίζεται στα «γράμματα και τις τέχνες», τα προβλήματα του πολιτισμού φθάνουν μέχρι το συνεχιζόμενο όνειδος της συνεχιζόμενης επί χρόνια εργασιακής ομηρείας των δασκάλων των καλλιτεχνικών εργαστηρίων του ΠΑΟΔΑΠ, η εργασία των οποίων αμείβεται με ποσά της τάξεως του φιλοδωρήματος.

Οι προτάσεις μας για μια άλλη πολιτιστική πολιτική στο δήμο

Κατά την άποψη μας, η πολιτιστική πολιτική του δήμου οφείλει να διέπεται από κάποιες βασικές αρχές:

1. O πολιτισμός δεν μπορεί να είναι η αναγκαία γαρνιτούρα που καθιστά πιο εύπεπτη την πολιτική πρόταση, ούτε το μέσο για την προβολή της «πνευματικότητας» της όποιας δημοτικής αρχής. Η οργάνωση των πολιτιστικών παρεμβάσεων του δήμου δεν μπορεί να γίνεται από μονοπαραταξιακά όργανα και άτυπες ομάδες ελεγχόμενες από τους προέδρους των δυο δημοτικών ΝΠ που «διαχειρίζονται» τον πολιτισμό. Ο αυταρχισμός στη διοίκηση ενός νομικού προσώπου του δήμου που υποτίθεται ότι υπηρετεί τον πολιτισμό είναι ξένος και προς την ιδέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και προς την ιδέα του πολιτισμού. Η διαφάνεια και η δημόσια διαβούλευση, ως καταστατική αρχή της ΤΑ, πρέπει να περιλαμβάνει και τα πολιτιστικά πράγματα.
2. Το «πολιτιστικό προϊόν», είτε αυτό είναι μια θεατρική παράσταση, μια συναυλία, είτε ένα οποιοδήποτε έργο τέχνης, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται από το δήμο ως εμπόρευμα προς κατανάλωση που απλά ο δήμος αναλαμβάνει να το προσφέρει δωρεάν στους δημότες του. Υποστηρίζουμε όχι τις γενικώς «ποιοτικές» δημιουργίες, αλλά εκείνα τα πολιτιστικά έργα που αμφισβητούν και τείνουν να σχετικοποιήσουν τη διάκριση μεταξύ δημιουργού και θεατή, εμπλέκοντας τον τελευταίο σ’ ένα διάλογο με το έργο και το δημιουργό του, μέσω του οποίου ο θεατής δεν καταναλώνει παθητικά, αλλά δημιουργεί τη δική του προσωπική εκδοχή για το έργο.
3. Καθήκον του δήμου, και πολύ περισσότερο ενός φορέα όπως η δημοτική βιβλιοθήκη που (υποτίθεται ότι) έχει και ένα εκπαιδευτικό χαρακτήρα, δεν είναι να προσφέρει στους δημότες την ευκαιρία να απολαύσουν τα ηχηρά και καταξιωμένα ονόματα της μουσικής ή της θεατρικής σκηνής, αλλά να προτείνει και να φέρει το δημότη σε επαφή με αξιόλογους δημιουργούς που επειδή είναι «ενοχλητικοί» στο εμπορικό κύκλωμα, ή υποστηρίζουν μειοψηφικές απόψεις, ή για άλλους λόγους, είναι σχετικά άγνωστοι στο ευρύ κοινό.
4. Στο πλαίσιο των πιο πάνω αντιλήψεων, ο δήμος μπορεί και οφείλει να ενθαρρύνει για παράδειγμα την οργάνωση μαθητικών φεστιβάλ από τους ίδιους του μαθητές, παρέχοντάς τους τα μέσα που θα τους βοηθήσουν να ξεδιπλώσουν τη δημιουργικότητά τους, και να βάλουν σ’ αυτό την ιδιαίτερη ζωντάνια και σφραγίδα τους. Ο δήμος μπορεί και οφείλει να ενθαρρύνει τη δημιουργία αποκεντρωμένων και αυτόνομων από τη δημοτική διοίκηση στεκιών νεολαίας που καλλιεργούν την αυτενέργεια των νέων ανθρώπων και θα αντανακλούν την ιδιομορφία της κάθε γειτονιάς.
5. Εξ ίσου σημαντικό είναι να παραμεριστεί η μεγαλεπήβολη σκέψη για αποκλειστική δημιουργία ενός διαβαλκανικού κέντρου πολιτισμού στη νεοαποκτηθείσα βίλα Ιόλα, και να προωθηθεί η ιδέα του προσανατολισμού του χώρου στην εξυπηρέτηση των αναγκών της δημιουργικής έκφρασης των δημοτών (βοτανικός κήπος, συλλογικές εκθέσεις, λέσχη συζητήσεων, νεανικές μπάντες, προβολές ερασιτεχνικών βίντεο, κλπ).
6. Το λαϊκό Πανεπιστήμιο μπορεί και πρέπει να αναμορφωθεί. Η θεματολογία των σεμιναρίων του που σήμερα περιλαμβάνει κάποια μάλλον αδιάφορα «ακαδημαϊκά» θέματα, πρέπει να προσανατολιστεί σε θέματα που απασχολούν τους κατοίκους της πόλης και για τα οποία είναι χρήσιμη μια επιστημονική τεκμηρίωση. Τέτοια θέματα θα μπορούσαν να είναι πχ οι κίνδυνοι από την εγκατάσταση κεραιών κινητής τηλεφωνίας, ή τα σύγχρονα συμπληρώματα διατροφής, κ.ά. Σε κάθε περίπτωση, οι δημότες που παρακολουθούν τα σεμινάρια πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διατυπώνουν την άποψή τους για τη θεματολογία που οι ίδιοι προκρίνουν.
7. Τέλος, είναι σαφές ότι η «απόδοση στον πολιτισμό της θέσης που του αξίζει», για την οποία όλοι κόπτονται, δεν συμβιβάζεται με το καθεστώς της απόλυτης εργασιακής επισφάλειας των συνεργαζόμενων ανθρώπων της τέχνης με τον ΠΑΟΔΑΠ, και των ευτελών αμοιβών τους. Οι εργαζόμενοι αυτοί, εφ’ όσον καλύπτουν πάγιες ανάγκες του δήμου, πρέπει να αποκτήσουν τα αυτονόητα δικαιώματα όλων των άλλων δημοτικών υπαλλήλων. Το πολιτιστικό «προϊόν» φέρει πάντα την ανεξίτηλη σφραγίδα των κοινωνικών σχέσεων που το παρήγαγαν, μέσα στις οποίες ανήκουν και οι ιδιαίτερες εργασιακές σχέσεις του δημιουργού του.