Με τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι στοχοποιήθηκαν τα αυθαίρετα, αμαυρώνοντας έτσι τα πολιτικά οφέλη από την περίοδο χάριτος 30 ετών που –έναντι δισεκατομμυρίων ευρώ σε πρόστιμα– μοιράστηκε στους ιδιοκτήτες τους. Για μια στιγμή εντυπωσιαστήκαμε όταν ορισμένοι φάνηκε να ξεχνούν ότι οι «τακτοποιήσεις» αυθαιρέτων μαζί με τον ΕΝΦΙΑ αποτελούν δύο από τις πλέον εντυπωσιακές εισπρακτικές επιτυχίες της μονίμως σε κρίση ελληνικής οικονομίας.
1. OΤΑΝ ΕΝΤΟΠΙΖΕΤΑΙ ΕΝΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ, ΓΚΡΕΜΙΖΕΤΑΙ ΕΠΙΤΟΠΟΥ
Αυτό δεν ισχύει, διότι, εκτός από τις πολιτικού χαρακτήρα παρεμβάσεις για την αναστολή της κατεδάφισης, υπάρχουν απερίγραπτες γραφειοκρατικές δυστοκίες ώσπου τα πρωτόκολλα κατεδάφισης να καταστούν τελεσίδικα. Η κατεδάφιση ενός «καραμπινάτου» αυθαίρετου μπορεί να καθυστερήσει επί δεκαετίες ή ακόμη και να ματαιωθεί, είτε γιατί η περιοχή είναι δυσπρόσιτη, είτε γιατί είναι ακατάλληλη η περίοδος λόγω εορτών ή διακοπών, είτε γιατί δεν λείπουν οι «τεχνικές δυσκολίες», όπως καλώδια υψηλής τάσης πάνω από το ακίνητο, επικίνδυνες κλίσεις κ.λπ.
Φυσικά, το συνηθέστερο εμπόδιο είναι οι αντιδράσεις των κατοίκων που περιφρουρούν την αυθαίρετη πλην πολύτιμη περιουσία τους με κάθε δυνατό τρόπο.
2. ΤΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΑΜΕΣΩΣ ΜΟΛΙΣ ΚΑΤΑΣΤΟΥΝ ΤΕΛΕΣΙΔΙΚΑ
Ούτε αυτό ισχύει πάντα, διότι, σαν να μην έφταναν οι γραφειοκρατικές αναποδιές, έχουμε λ.χ. και τις «τακτοποιήσεις αυθαιρέτων». Ενώ, λοιπόν, έχουν συνταχθεί χιλιάδες εκθέσεις αυτοψίας για πολεοδομικές αυθαιρεσίες που έχουν καταστεί τελεσίδικες, τα περισσότερα από αυτά τα κτίσματα έχουν ήδη «τακτοποιηθεί» με έναν από τους τελευταίους νόμους περί αυθαιρέτων, καθιστώντας αβέβαιη τη συνέχιση της διαδικασίας.
3. ΤΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ ΜΕΣΑ ΣΕ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΙΓΙΑΛΟ ΚΑΤΕΔΑΦΙΖΟΝΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ
Και όμως, ακόμα και για τα αυθαίρετα μέσα σε δάση ή στον αιγιαλό πολλές φορές η κατεδάφισή τους καθίσταται αδύνατη λόγω έλλειψης χώρου για τη διάθεση των υλικών κατεδάφισης, τα οποία σύμφωνα με την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία ανακυκλώνονται υποχρεωτικά. Όμως συχνά είτε δεν υπάρχουν χώροι ανακύκλωσης είτε είναι τόσο απομακρυσμένοι, που το κόστος μεταφοράς των υλικών της κατεδάφισης καθιστά την κατεδάφιση οικονομικά απαγορευτική.
Επιπλέον, το 2017 εμφανίστηκαν οι περίφημες «οικιστικές πυκνώσεις» του νόμου 4389/16. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο, ακόμη και αυθαίρετοι οικισμοί εντός δασών και δασικών εκτάσεων μπορούν να εξαιρούνται των αναρτήσεων των δασικών χαρτών ώσπου αυτοί να κυρωθούν και στη συνέχεια αυτές οι «πυκνώσεις» θα κριθούν κατά περίπτωση.
Την ίδια χρονιά, το 2017, εμφανίστηκε τροπολογία στον νόμο 4504 που δίνει διετή προθεσμία για κατεδαφίσεις αυθαιρέτων σε λιμενικές περιοχές.
4. ΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΞΕΚΑΘΑΡΕΣ
Ως έναν βαθμό, ναι. Η αρμοδιότητα για τα αυθαίρετα ιστορικά ανήκε στις οικείες νομαρχίες και αργότερα μεταβιβάστηκε στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. Όμως με τον νόμο 4495/17 οι αρμόδιες υπηρεσίες παρατηρούν εμβρόντητες ότι τις υποθέσεις των αυθαιρέτων καλούνται πλέον να τις αντιμετωπίζουν τα Παρατηρητήρια Δόμησης των (εκλεγμένων) Περιφερειών. Μάλιστα, δε, σύμφωνα με ρεπορτάζ του «Βήματος» (Μάρτιος 2018), «οι αρμόδιες υπηρεσίες των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων αποστέλλουν ερωτήματα στο Σώμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος, Δόμησης, Ενέργειας και Μεταλλείων (ΣΕΠΔΕΜ) του ΥΠΕΝ σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν, καθώς αρκετές έχουν λάβει ήδη χρηματοδοτήσεις από το Πράσινο Ταμείο για εργολαβίες κατεδάφισης εντός του 2018».
5. ΕΝΑ ΚΤΙΣΜΑ ΧΩΡΙΣ ΑΔΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ ΧΩΡΙΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Σύμφωνα με τον Άρειο Πάγο, το θέμα δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Με την απόφαση 183/2017 του Αρείου Πάγου επιτρέπονται οι μεταβιβάσεις ακινήτων με κτίσματα χωρίς οικοδομική άδεια μετά την 31η Μαρτίου 1983, διότι αυτά τα κτίσματα πρέπει να θεωρούνται νομικώς «ανύπαρκτα» και μάλιστα χωρίς έννομες συνέπειες!
Ο Άρειος Πάγος εξηγεί ότι «αυθαίρετο» θεωρείται, όχι το κτίσμα που δεν έχει οικοδομική άδεια ή αυτό που παραβιάζει τις κείμενες πολεοδομικές διατάξεις, αλλά εκείνο που έχει χαρακτηριστεί σαν αυθαίρετο μετά από έκθεση αυτοψίας της αρμόδιας υπηρεσίας δόμησης σύμφωνα με το π.δ. 5/1983.
Άρα, σύμφωνα με το σκεπτικό του Ανώτατου Δικαστηρίου, οποιαδήποτε δικαιοπραξία με απόκρυψη νομικώς «ανύπαρκτης» κατασκευής «ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΥΡΗ» και δεν υφίστανται έννομες συνέπειες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πολιτική κατά της αυθαίρετης δόμησης, την επιβολή προστίμων και την υποχρεωτική νομιμοποίηση των αυθαίρετων κτισμάτων. Έτσι, λοιπόν, οι νόμοι για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων που υποσχέθηκαν (και συνεχίζουν να υπόσχονται) «δήλωσέ το και πλήρωσε το πρόστιμο για να μπορείς να το μεταβιβάσεις» τώρα φαίνεται να βρίσκονται στον αέρα.
Το συμπέρασμα είναι το ίδιο εδώ και δεκαετίες. Ότι για τα αυθαίρετα, περισσότερο αρμόδιο φαίνεται να είναι το εκάστοτε Γραφείο Πρωθυπουργού παρά το υπουργείο Περιβάλλοντος ή τα Παρατηρητήρια Δόμησης, αφού τα αυθαίρετα ήταν και παραμένουν πρόβλημα πολιτικό και όχι τεχνικό.
Αγία Παρασκευή, 16/9/2018
Κώστας Κουρούνης
kostas@kourounis.gr
πολεοδόμος πολιτικός μηχανικός
