Μια είδηση και ένα γεγονός που δεν έχει λάβει την απαραίτητη προσοχή λαμβάνει χώρα τις τελευταίες μέρες στη χώρα μας αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο καταδεικνύοντας με άμεσο τρόπο το γεγονός των νέων χαρακτηριστικών του καθεστώτος «έκτακτης ανάγκης» και αντιδραστικής θωράκισης τόσο των εθνικών κρατών όσο και των αναμεταξύ τους σχέσεων σε επίπεδο υπερεθνικών οργανισμών όπως η ΕΕ. ToPeriodiko.GR ζήτησε περισσότερες πληροφορίες από δύο νομικούς επιστήμονες για τα γεγονότα και τις συνέπειες…
“FREE5”: τα γεγονότα
Την 1η Μαΐου του 2015, διαδηλωτές από όλη την Ευρώπη έδωσαν το παρόν στο Μιλάνο, προκειμένου να συμμετάσχουν στην πορεία της Εργατικής πρωτομαγιάς. Την επομένη, δεκαπέντε νέοι, Ελληνικής καταγωγής, προσήχθησαν από τις Ιταλικές αρχές, κατά την έξοδό τους από καφετέρια και υποχρεώθηκαν να δώσουν δείγμα DNA με αφορμή την συμμέτοχή τους στην πορεία.Έξι μήνες μετά και συγκεκριμένα τα ξημερώματα της 12ης Νοεμβρίου , οι Ελληνικές διωκτικές αρχές εισέβαλλαν αιφνιδίως στα σπίτια πέντε εκ των προσαχθέντων, όλων κατοίκων της Αγίας Παρασκευής προς εκτέλεση του Ευρωπαικού εντάλματος σύλληψης που εξέδωσαν οι Ιταλικές αρχές, με σκοπό τη σύλληψή τους.
Η δίωξη ασκήθηκε για αδικήματα που αφορούν στην συμμετοχή τους στη πορεία, τα οποία αποτελούν παγκόσμια συνήθη πρακτική σε διαμαρτυρίες και πλήττει κατάφωρα το δικαίωμα τους να διαδηλώνουν. Συγκεκριμένα κατηγορούνται για αδικήματα τα οποία στην Ιταλία τιμωρούνται βαρύτατα , με ποινές κάθειρξης, πέντε έως δεκαπέντε χρόνια, ενώ στην Ελλάδα προβλέπονται σαφώς ελαφρύτερες ποινές. (π.χ το αδίκημα της διατάραξης κοινής ειρήνης διώκεται με ποινή φυλάκισης έως και δύο χρόνια). Επιπλέον για τα προαναφερθέντα αδικήματα στην Ιταλία προβλέπεται προφυλάκιση αορίστου χρόνου, σε αντίθεση με την χώρα μας όπου ανώτατο όριο είναι οι δεκαοχτώ μήνες. Τα ως άνω έχουν ως συνέπεια, σε περίπτωση που το ένταλμα εκτελεστεί, να προφυλακιστούν και να δικαστούν υπό όρους εμφανώς δυσμενέστερους, οι οποίοι στην ουσία στοχεύουν στην παρεμπόδιση κάθε νόμιμης διαμαρτυρίας.
Τι είναι το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης
Το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, ως μέσο για την προώθηση της δικαστικής συνεργασίας στα πλαίσια της Ευρωπαική Ένωσης, συνιστά ενσωμάτωση απόφασης πλαίσιο της Ε.Ε, με στόχο την ευκολότερη δίωξη πολιτών στα πλαίσια της Ένωσης. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στην επιλογή της ορολογίας περί εντάλματος, όπου ο όρος “έκδοση” αντικαθίσταται από τον όρο “παράδοση”, υποδηλώνοντας την ύπαρξη ενός “ενιαίου δημοκρατικού υπερεθνικού θεσμού”. Βέβαια, ο τελευταίος όχι μόνο δεν υφίσταται ως τέτοιος, αλλά κατ’ ουσίαν καταπατά κάθε έννοια κρατικής κυριαρχίας, στο όνομα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Θεωρητικός στόχος θέσπισης υπήρξε η διαμόρφωση ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης ενώ κατ’ ουσίαν με το πρόσχημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος, ενεργοποιεί και ενοποιεί πρωτίστως (και προνομιακά) τους κατασταλτικούς της μηχανισμούς, αλλά όχι τη δημοκρατική της δομή[1]. Στην χώρα μας ισχύει με νόμο από το 2004.
Συγκεκριμένα, το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης εκδίδεται με σκοπό την σύλληψη και την προσαγωγή προσώπου, το οποίο βρίσκεται στο έδαφος άλλου κράτους μέλους της Ε.Ε. Αφορά αδικήματα τα οποία χαρακτηρίζονται ως πλημμελήματα ή κακουργήματα. Το πρόσωπο συλλαμβάνεται , προσάγεται στον εισαγγελέα για την επιβολή περιοριστικών όρων και εντός συγκεκριμένης προθεσμίας το Συμβούλιο εφετών αποφασίζει για την εκτέλεση ή μη του εντάλματος. Στην προκειμένη περίπτωση, στους πέντε συλληφθέντες επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι και εκκρεμεί η συνεδρίαση του Συμβουλίου. Σε περίπτωση που το Συμβούλιο εφετών αποφασίσει υπέρ της παράδοσής τους στην Ιταλία, έχουν δικαίωμα έφεσης στο Συμβούλιο του Αρείου Πάγου εντός 24 ωρών.
Η διαδικασία αυτή έρχεται να αντικαταστήσει τον θεσμό της έκδοσης, ο οποίος ισχύει από το 1957, κατ’ επιταγήν των διωκτικών στόχων της Ένωσης, θέτοντας στο επίκεντρο την όξυνση της καταστολής και την επιβολή της δημόσιας τάξης. Με την αντικατάσταση αυτή επήλθαν οι εξής σημαντικές αλλαγές:
- Σύμφωνα με την Σύμβαση περί έκδοσης δεν χωρεί εφαρμογή στις περιπτώσεις που η αξιόποινη πράξη, στην οποία αφορά, θεωρείται από το εκζητούμενο κράτος ως πολιτικό έγκλημα ή ως πράξη συναφής με αυτό. Ο όρος αυτός, στην νομοθεσία περί Ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, έχει απαλειφθεί.
- Αναγκαία προϋπόθεση για την έκδοση αποτελεί η ύπαρξη “διπλού αξιοποίνου”, δηλαδή η παράδοση ατόμου υπό τον όρο ότι η ενέργεια του αποτελεί έγκλημα και κατά το δίκαιο της χώρας από την οποία εκζητείται . Αυτό στον νόμο περί εντάλματος έχει καταργηθεί ρητά, με συνέπεια την δυνατότητα τιμώρησης ατόμου για ενέργεια που στην χώρα του δεν αποτελεί καν έγκλημα.
- Τον τελευταίο λόγο για την έκδοση έχει ο Υπουργός Δικαιοσύνης, του οποίου η εξουσία απορρέει ιστορικά από την αρχή της λαϊκής εξουσίας, προστατευτική δικλείδα η οποία, κατ’ επιβολή της Ε.Ε, καταργείται στο ευρωπαϊκό ένταλμα.
- Τελευταίο αλλά σημαντικότερο, η έκδοση ρητά απαγορεύεται για Έλληνες πολίτες, ως θεμελιώδες πρόταγμα της αρχής της κρατικής κυριαρχίας. Με το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης η πρόβλεψη αυτή παύει να υφίσταται.
Τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που αφορούν στην έκδοση:
Η υπόθεση Rolf Polhe
To 1976 , το Συμβούλιο Εφετών Αθηνών[2], σε μια ιστορική απόφαση για τα νομολογιακά δεδομένα της χώρας, αρνείται την έκδοση του Γερμανού υπηκόου Rolf Ludwig Polhe, κρίνοντας ότι διώκεται για την πολιτική του δράση. Ο Polhe, ως «ένας εκ των ιδρυτών της επαναστατικής οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF)» , όπως τον κατηγορούσε το γερμανικό κράτος, διωκόταν για την διάπραξη περισσότερων των δέκα αδικημάτων, τα οποία τιμωρούνταν βαρύτατα στην Γερμανική έννομη τάξη. Η απόφαση όμως αυτή θα αναιρεθεί επίσης με πρωτοφανή τρόπο από τον Άρειο Πάγο.
Ο Pohle, λόγω του ότι αποτελούσε έναν από τους γνωστότερους μαχητές της ριζοσπαστικής αριστεράς των «μολυβένιων χρόνων» της Γερμανίας και «γνωστό» δικηγόρο που αναλάμβανε υποθέσεις που αφορούσαν το ένοπλο αντάρτικο πόλεων συμμετέχοντας άνευ όρων στα κινήματα αλληλεγγύης, βρέθηκε στη φυλακή Στράουμπινγκ το 1971. Εκεί μένει προφυλακισμένος για δύο χρόνια. Η δίκη του (Σεπτέμβριος 1973 – Μάρτιος 1974) καταλήγει σε τροποποίηση του κατηγορητηρίου. Καταδικάζεται για «συμμετοχή στη RAF» σε φυλάκιση έξι χρόνων και πέντε μηνών.
Τον Μάρτιο του 1975, μετά την απαγωγή του Πέτερ Λόρεντς από την οργάνωση «Κίνημα 2 Ιούνη», απελευθερώνεται μαζί με άλλους έξι κρατούμενους. Του προσφέρεται πολιτικό άσυλο στην Υεμένη. Το 1976 συλλαμβάνεται στην Αθήνα. Η Δυτική Γερμανία ζητεί την έκδοσή του. Αναπτύσσεται πρωτοφανές κίνημα συμπαράστασης με συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις που σφράγισαν μια ολόκληρη περίοδο. Σύσσωμη η αντιπολίτευση ζητεί την παραχώρηση πολιτικού ασύλου στον Πόλε. Από τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Γιάννη Χαραλαμπόπουλο μέχρι τον Χαρίλαο Φλωράκη, τον Μπάμπη Δρακόπουλο και τον Μανώλη Γλέζο. Το Εφετείο Αθηνών σε μια ιστορική συνεδρίασή του απορρίπτει το γερμανικό αίτημα. Ομως ο Αρειος Πάγος αποφασίζει τελικά την έκδοση, δύο μέρες πριν από τις γερμανικές εκλογές του Οκτωβρίου. Η παράδοση του Πόλε θεωρήθηκε τότε πολιτικό δώρο του Κωνσταντίνου Καραμανλή προς τον Χέλμουτ Σμιτ. Οι τρεις δικαστές του Εφετείου που τόλμησαν να υποστηρίξουν ότι ο Πόλε διώκεται για πολιτικά εγκλήματα (Αλεξόπουλος, Βάλλας Σαρτζετάκης) υπέστησαν πειθαρχική δίωξη. (Πηγή: Ιός )
Η υπόθεση Οτσαλάν
Τον Νοέμβριο του 1998, συνελήφθη στη Ρώμη, ο ηγέτης του Κουρδικού κόμματος Αμπντουλάχ Οτσαλάν, κατόπιν αιτήματος έκδοσης από την Τουρκία. Οι Ιταλικές αρχές αρνήθηκαν την παράδοσή του στην Τουρκία, αναγνωρίζοντας του το θεμελιώδες δικαίωμα προστασίας της ζωής και της σωματικής του ακεραιότητας. Υπό «αδιευκρίνιστες συνθήκες» και με εμπλοκή της Ελλάδας κατέληξε τελικά στις Τουρκικές φυλακές.
Η υπόθεση Χριστοφοράκου
Ο καταζητούμενος από τις Ελληνικές αρχές για ξέπλυμα μαύρου χρήματος και δωροδοκία από την Siemens, Μ. Χριστοφοράκος (ο οποίος είχε και την Γερμανική υπηκοότητα), κατέφυγε στην Γερμανία, η οποία το 2009 αρνήθηκε την έκδοση με την αιτιολογία ότι είναι αντισυνταγματική η έκδοση Γερμανού υπηκόου -ανεξάρτητα από το αδίκημα που έχει διαπράξει- και κατ’ επέκταση κάθε εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης.
Η ενδεχόμενη παράδοση των πέντε νεαρών στις Ιταλικές αρχές θα αποτελέσει πρωτοφανή εξέλιξη για τα Ελληνική δεδομένα, καθώς και καίριο πλήγμα στις δημοκρατικές αρχές και στα θεμελιώδη δικαιώματα, ποινικοποιώντας στην ουσία την συμμετοχή σε αγώνες και διαδηλώσεις.
1] Καλφέλης, Γ. (2006). Το Ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης* (Μονοδιάστατη ενοποίηση των ευρωπαϊκών κατασταλτικών μηχανισμών;). Ποινική Δικαιοσύνη. 2, 199.
2 Βλ.Υπόθεση Ralf Polhe,βούλευμα 12/1976 του Συμβουλίου Εφετών Αθηνών, η οποία βέβαια αναιρέθηκε από το Συμβούλιο του Αρείου Πάγου
